σε διατεταγμένη υπηρεσία...

"Απαραίτητη χαρακτήρισε, ο υπουργός Παιδείας, την ίδρυση πανεπιστημιακού τμήματος εγκληματολογικών επιστημών με τα δεδομένα της σημερινής εποχής ώστε «να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, ρεαλιστικά και μακροπρόθεσμα, όχι μόνο μέσω της καταστολής αλλά και μέσω της πρόληψης, τα κοινωνικά και θεσμικά προβλήματα και οι αιτίες που συμβάλλουν στην ανάδειξη της εγκληματικότητας και της παρανομίας σε κρίσιμο ζήτημα των κοινωνικών σχέσεων και της κοινωνικής ειρήνης στην Ελλάδα". http://www.tvxs.gr/v15291

[Ό]πως έδειξε ο Garland (1985c), η εγκληματολογία είναι, ήδη από τη γέννησή της, σύμφυτη με την αντεγκληματική πολιτική[1]. Αυτός άλλωστε είναι και ο "ευγενής στόχος" της: η εξάλειψη της εγκληματικότητας. Ελάχιστοι εγκληματολόγοι - παρά τις κατά καιρούς επικλήσεις της "επιστημονικής καθαρότητας" του κλάδου - τρέφουν ψευδαισθήσεις περί αυτού[2]. Το σύνολο της θετικιστικής παραγωγής (θεωρητικής και ερευνητικής) είτε στόχευε στη διαμόρφωση κάποιας πολιτικής είτε ήταν αποτέλεσμα της εμπλοκής εγκληματολόγων σε τέτοια προγράμματα. Το άμεσο αποτέλεσμα αυτής της σχέσης είναι ότι οι εγκληματολόγοι αφ' ενός τείνουν να ασχολούνται με ζητήματα τα οποία θα μπορούσαν να έχουν κάποια (άμεση ή έμμεση) εφαρμογή και αφ' ετέρου κατευθύνονται από τους επίσημους φορείς αντεγκληματικής πολιτικής (το κράτος) στη μελέτη θεμάτων που ενδιαφέρουν τους ίδιους. Διαμορφώνεται, έτσι, μία κυρίαρχη (ιδεολογικά και επιστημολογικά) εγκληματολογία στο πλαίσιο της οποίας κινούνται πανεπιστημιακοί, ερευνητές και νέοι επιστήμονες, χωρίς πολλά περιθώρια αμφισβήτησής της [Σεράσης, Η χαμένη τιμή της εγκληματολογίας, στο Εικόνες Εγκλήματος, Πλέθρον, 1999. Για εκτενέστερα αποσπάσματα βλέπε: http://crimevssocialcontrol.blogspot.com/2009/04/blog-post_26.html Η βιομηχανία ελέγχου του εγκλήματος ασκεί ηγεμονική επίδραση στην ακαδημαϊκή εγκληματολογία. Οι «πόλεμοι» κατά του εγκλήματος, των ναρκωτικών, της τρομοκρατίας, και τώρα της «αντικοινωνικής συμπεριφοράς» απαιτούν γεγονότα, αριθμούς, ποσοτικά δεδομένα και πορίσματα […] Απαιτούν «ισχυρά» γεγονότα και «χειροπιαστές» αποδείξεις (Hayward & Young, 2004, “Cultural Criminology. Some notes on the script”, στο Theoretical Criminology, vol. 8(3), special issue: 261-262) Η κυρίαρχη αναπαράσταση της εγκληματολογίας είναι αυτή μιας κατεξοχήν εφαρμοσμένης επιστήμης. Μια αναπαράσταση την οποία επικυρώνει και η δήλωση του Υπουργού παιδείας και την οποία θα μπορούσε ωραιότατα να έχει κάνει ο υπουργός δικαιοσύνης ή ο υφυπουργός εσωτερικών σε θέματα δημόσιας τάξης. Πράγματι, "εάν επιχειρήσει κανείς μια ανασύσταση της ιστορίας της εγκληματολογίας, από τις βεβαιότητες του θετικιστικού μοντέλου μέχρι την αμφισβήτηση της υπόστασης της ως αυτόνομου επιστημονικού κλάδου - μια συζήτηση που πυροδότησε η "στρατευμένη" εγκληματολογία του τέλους της 10ετίας του '60 και συνεχίζεται ακόμα και σήμερα στο περιθώριο της "ακαδημαϊκής" εγκληματολογίας - θα διαπιστώσει ότι δεν πρόκειται για μια εξελικτική πορεία αλλά, εντέλει, για μια ανακύκλωση της συζήτησης περί αντεγκληματικής πολιτικής. Σε μεγάλο βαθμό, οι ίδιες οι κριτικές προσεγγίσεις δεν αναπτύσσονται πλέον διαμέσου, αλλά παρακάμπτοντας το θεωρητικό μοντέλο μιας επιστήμης κριτικής, ικανής να θέτει ερωτήματα γύρω από την κοινωνική δομή και τους μηχανισμούς εμπέδωσης και αναπαραγωγής της. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η θεωρία, η συγκρότηση ενός θεωρητικού corpus γύρω από το έγκλημα και τον κοινωνικό έλεγχο, μοιάζει να εξοστρακίζεται ενόψει της ανάγκης για μια άμεση, πρακτική παρέμβαση μέσω της μεταρρύθμισης των ποινικών ή της προώθησης εξωποινικών θεσμών ελέγχου του εγκλήματος. Σ' αυτό το πλαίσιο, το κυρίαρχο "θετικιστικό" παράδειγμα αποδεικνύει για μια ακόμα φορά την ικανότητα του ν' απορροφά τους κραδασμούς και να επιβιώνει αλώβητο, τουλάχιστον ως προς το σκληρό πυρήνα του. να παράγει ορισμούς και ερμηνείες της πραγματικότητας του εγκλήματος και να νομιμοποιεί τις κυρίαρχες επιλογές στο χώρο του κοινωνικού ελέγχου" [από την Εισαγωγή μου στο Εικόνες Εγκλήματος].

Έτσι, αν θα έπρεπε να μιλήσει κανείς σήμερα για την επικρατούσα στον ακαδημαϊκό χώρο Εγκληματολογία, θα ήταν δύσκολο να αποσυνδέσει τη θεωρία, τον τρόπο διδασκαλίας και τα βασικά ερευνητικά της αντικείμενα από το χώρο της λεγόμενης αντεγκληματική πολιτικής -ή, σωστότερα, από τον «πόλεμο κατά του εγκλήματος». Κατά έναν, επιφανειακά, «παράδοξο» δε τρόπο, τις τελευταίες δεκαετίες μοιάζει να κλείνει ένας ιδεολογικός κύκλος, καθώς ο λόγος περί εγκλήματος επιστρέφει στις καταβολές του, τουτέστιν στον ιταλικό Θετικισμό και τις αντιλήψεις περί «ιδιαιτερότητας» του εγκληματία, η οποία ορίζεται κοινωνικά, φυλετικά..., χωρίς να αποκλείονται και οι γενετικές κατωτερότητες συσχετιζόμενες την φυλή, ενώ η νοηματοδότηση αυτή συμπεριλαμβάνει συνολικά και την ομάδα προέλευσης του εγκληματία. Αυτό σημαίνει ότι, για μια ακόμα φορά, αποσυνδέεται το έγκλημα από το πλέγμα των κοινωνικών συγκρούσεων και προβλημάτων που βρίσκονται στη βάση της εκδήλωσής του, καθώς υποβαθμίζονται οι διαδικασίες μέσω των οποίων αυτό το «τελικό προϊόν» κατασκευάστηκε κοινωνικά (ανεργία, ρατσισμός, καταναλωτική κουλτούρα, κοινωνικές πρακτικές που υποθάλπουν τη βία κλπ.) [Melossi, Κοινωνική θεωρία και μεταβαλλόμενες αναπαραστάσεις του εγκληματία, στο Εικόνες Εγκλήματος, Πλέθρον, 1999] Τα παραθέματα της ανάρτησης παραπέμπουν σε ένα πλήθος αναλύσεων οι οποίες καταχωρίζονται ως "παρεκκλίνουσες" επιστημονικές απόψεις, καθώς είτε θέτουν νέα ζητήματα είτε αμφισβητούν το ίδιο το σύστημα, επί της ουσίας αναδεικνύουν τον πυρήνα αυτής της προβληματικής, τουτέστιν την εγγενή σχέση της εγκληματολογίας με την εξουσία, όπως εξάλλου παρουσιάζεται στο προαναφερθέν άρθρο του Τηλέμαχο Σεράση. Η προφανέστατη συνάρτηση της εξαγγελίας του υπουργού παιδείας με τους επίσης εξαγγελθέντες "πολέμους κατά της εγκληματικότητας" ενόψει της αποκατάστασης της κλονισμένης εικόνας μιας σταθερής κυβέρνησης, όχι απλώς επιβεβαιώνει αυτή τη σχέση αλλά την εκχυδαΐζει, ακυρώνει εξ ορισμού τη δυνατότητα μιας, έστω προσχηματικής, υπεράσπισης του χαρακτήρα της εγκληματολογίας ως επιστήμης που ορίζει η ίδια τα ερωτήματα της και τα μεθοδολογικά εργαλεία για τη διερεύνησή τους, ενώ ταυτόχρονα παγιώνει και την αναπαράσταση των εγκληματολόγων ως κρατικών λειτουργών, σε διατεταγμένη υπηρεσία φύλακα της τάξης. Ελπίζω να υπάρξουν αντιδράσεις απ' τη μεριά των εγκληματολόγων, που να υπενθυμίζουν έστω ότι είναι εξευτελιστικό να απαντά η δημιουργία πανεπιστημιακών τμημάτων στις ανάγκες της εκάστοτε πολιτικής συγκυρίας και με εκφρασμένο στόχο να την υπηρετήσουν με βάση προδιαγεγραμμένο υπουργικό σχεδιασμό. [1] Όπως σημειώνουν και οι Taylor, Walton & Young (1973: 10), "Είναι σημαντικό να διαστείλουμε το θετικισμό όπως χρησιμοποιείται στην εγκληματολογία και το θετικισμό στην κοινωνιολογική και ψυχολογική θεωρία συνολικά, τουλάχιστον επειδή ο εγκληματολογικός θετικισμός είναι εμφανώς πλαισιωμένος με μία αντίληψη άμεσης πρακτικής εφαρμογής". [2] Το 1990 η πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρίας Εγκληματολογίας, Joan Petersilia, διευθύντρια του Προγράμματος Ποινικής Δικαιοσύνης του RAND Corporation, στην κεντρική ομιλία της στο ετήσιο συνέδριο εκφράζει την ανησυχία της για την κάποια χαλάρωση της σχέσης αυτής: "Μέρος της δεδηλωμένης αποστολής μας είναι να αποτελούμε ένα φόρουμ για την ανταλλαγή πρακτικών πληροφοριών μεταξύ των ερευνητών και του πεδίου - εκείνων που σχεδιάζουν τις πολιτικές και εκείνων που τις εφαρμόζουν. Κάτι τέτοιο φαίνεται ιδιαίτερα επιτακτικό σε μια εποχή που το έγκλημα αποτελεί σημαντικό μέλημα για το κοινό και το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης βρίσκεται κυριολεκτικά σε κρίση. Παλιά η σύνδεση μεταξύ της έρευνας και του συστήματος ήταν ουσιαστικά ενσωματωμένη στο διδακτικό προσωπικό και τους φοιτητές. Αλλά από τότε που οι επιστήμονες αντικατέστησαν σε μεγάλο βαθμό του ανθρώπους της πράξης στην αίθουσα διδασκαλίας και στην έρευνα, ο δεσμός εξασθένισε και, μαζί με αυτόν, και εκείνη η μορφή άμεσης επίδρασης" (Petersilia, 1991: 3-4)