Έγραφα σε προηγούμενη ανάρτηση [Μηδενική ανοχή. Εγκώμιο ενός εγκλήματος] ότι το ελληνικό μοντέλο μοιάζει να είναι προσανατολισμένο στην δράση των διωκτικών αρχών, της οποίας η κατασταλτική εκδοχή υπερβαίνει τα εσκαμμένα μέσα από από επικίνδυνες ακροβασίες.
Ο Δεκέμβρης ήταν αποκαλυπτικός και, ακόμα και σήμερα, εκρηκτικά παρών σε ό,τι αφορά τα αποτελέσματα της δράσης των θεσμικών οργάνων του νόμου και της τάξης. Ενώ, όμως, αυτή η υπερβολή και η αυθαιρεσία στις συλλήψεις [όπως και στο αμέσως επόμενο στάδιο της ποινικής διαδικασίας που καταλήγει σε βαριά κατηγορητήρια και σωρηδόν προφυλακίσεις], φάνηκε πολύ έντονα στο φορτισμένο κλίμα του Δεκέμβρη, στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για συγκυριακό φαινόμενο, όπως δείχνει το τεράστιο ποσοστό υπόδικων στο σύνολο του ποινικού πληθυσμού. Και ίσως η περίπτωση του Δεκέμβρη είναι το εμβληματικό παράδειγμα περιόδων κατά τις οποίες προβληματοποιείται, με την έννοια ότι συζητάμε γι' αυτήν, μια [σχεδόν] ρουτίνα στη λειτουργία του τιμωρητικού μηχανισμού η οποία παράγει το αυτό ποιοτικό αποτέλεσμα σε αυξομειούμενη ποσότητα.
Μια άλλη αντίστοιχη περίοδος που μου έρχεται πρόχειρα στο μυαλό, είναι ο Νοέμβρης του 1995 και η μαζική σύλληψη των "εγκλείστων" στο Πολυτεχνείο που έστειλε στην αίθουσα του δικαστηρίου πάνω από 500 άτομα -όσοι ήταν παρόντες, θα θυμούνται μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα όπου ήταν πολυτέλεια για τους κατηγορούμενους να έχουν έστω και οπτική επαφή με τους συνηγόρους τους. Τότε δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες ότι "οι κοινωνιολόγοι αναλαμβάνουν να μελετήσουν το προφίλ των καταληψιών". Δεν έμαθα ποτέ τι έκαναν οι κοινωνιολόγοι αλλά η ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα του δικαστηρίου έδινε μια καθαρή εικόνα της αδυναμίας των ίδιων των τιμωρητικών θεσμών να διαχειριστούν ακροβασίες στην κόψη του ξυραφιού -για την ιστορία, οι δίκες ομάδων ή ατόμων εκ των συλληφθέντων εκείνου του Νοέμβρη συνεχίζονταν για χρόνια μετά.
Υπάρχει ίσως ένα κοινό στοιχείο ανάμεσα σ' αυτές τις δύο περιόδους: η κατάρρευση της εικόνας περί μιας δράκας "γνωστών-αγνώστων", γιατί ανάμεσα στους καταληψίες του τότε και στους διαδηλωτές του τώρα ήταν τα "δικά μας" παιδιά. Αυτό ήταν το "προφίλ" τους, ό,τι κι αν είπαν ή θα έλεγαν οι κοινωνιολόγοι. Αυτό το στοιχείο, ωστόσο, δεν υπάρχει στη συνήθη "σοδειά" των επιχειρήσεων-σκούπα που όλο και πληθαίνουν, των εκρηκτικά γεμάτων πινακίων, κυρίως στις αίθουσες που δικάζονται αυτόφωρα αδικήματα, που "δικάζεται η καθημερινότητα", όπως έγραφε πριν λίγα χρόνια η Γιάννα Κούρτοβικ.
Υπάρχει, όμως, ένα άλλο στοιχείο που ενδημεί στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η αστυνομική επιτήρηση και το οποίο καταγράφεται στην τεράστια αριθμητική διαφορά ανάμεσα στον αριθμό των συλλήψεων και τον αριθμό των καταδικών. Μια διαφορά η οποία σημαίνει ότι η σύλληψη πολύ συχνά δεν ακολουθείται από άσκηση δίωξης αλλά και ότι η άσκηση δίωξης ή/ και η προσωρινή κράτηση πάρα πολύ συχνά ακολουθούνται από απαλλακτικά βουλεύματα, μετατροπή του κατηγορητηρίου ή και απαλλαγή του κατηρούμενου στην διαδικασία του ακροατηρίου. Προφυλακισμένου ή μη. Ένα στοιχείο το οποίο χαρακτηρίζει μια συνθήκη που επαναλαμβάνεται αδιάλειπτα είτε προβληματοποιείται στον δημόσιο λόγο είτε όχι.
Αφορμή γι' αυτές τις σκέψεις μου έδωσε το γράμμα του πατέρα ενός από τους πρόσφατα προφυλακισθέντες νεαρούς
Αυτό το γράμμα γράφτηκε, το είδαμε [όσοι το είδαμε...], μας έκανε πιθανόν να σκεφτούμε τι παράγει στο κοινωνικό πεδίο το παιγνίδι με τους θεσμούς.
Αυτό το γράμμα ήταν η αφορμή. Η αιτία όμως ήταν και παραμένει όλα τα γράμματα που δεν μπόρεσαν να γραφτούν, που γράφτηκαν και δεν τα αξιώσαμε με την προσοχή μας, που χάθηκαν στην ρουτίνα των θεσμικών πρακτικών, λόγω γραφειοκρατίας ή αναλγησίας, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει .
[η εικόνα είναι από τη δ/ση
Μύρισε πάλι Δεκέμβρης μέσα στην πασχαλιάτικη άνοιξη, με αφορμή την ανοιχτή επιστολή του πατέρα του Ηλία Νικολάου. Κι έτσι ίσως τελικά θα πρέπει να γίνεται. Όχι από καμιά αυτιστική λαγνεία για όλες τις πρόωρα βαφτισμένες εξεγέρσεις. Ο λόγος είναι άλλος. Αφού δύσκολα αποφεύγουμε τις εγκεφαλικές κράμπες που μας προκαλούν τα "μεμονωμένα" κάθε φορά περιστατικά του "αρχιπελάγους" εγκλεισμού - που έλεγε και ο Foucault - ας έχουμε τουλάχιστον ένα σημείο αναφοράς, έναν κοινό τόπο συναισθηματικά φορτισμένο και πλαισιωμένο με εικόνες τόσο δυνατές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑς παραπέμπουμε καταρχήν στο Δεκέμβρη.
Στην ανοιχτή επιστολή του, ο πατέρας του Ηλία Νικολάου αναφέρει κατηγορηματικά ότι αισθάνεται ένοχος. Ότι αισθάνεται ντροπή γιατί κοίταζε αφ' υψηλού, γιατί δεν πίστεψε ότι κάποια στιγμή θα χτυπούσε τη δική του πόρτα αυτό που έβλεπε να συμβαίνει δίπλα του, αυτό που βλέπουμε όλοι να συμβαίνει γύρω μας, αλλά όχι επάνω μας. Γύρω μας αλλά όχι επάνω μας... Όχι επάνω μας; Θα πρότεινα να κρατήσουμε μια μεγάλη πισινή γι' αυτό.
Το Δεκέμβρη στη Λάρισα συνελήφθησαν 25 άτομα (17 ανήλικοι) με κατηγορίες που ενεργοποιούν τον αντιτρομοκρατικό νόμο. Τρία από αυτά προφυλακίστηκαν - αφού προπηλακίστηκαν. Παρά τον συντηρητισμό αυτής της πόλης τα δημοκρατικά αντανακλαστικά κάποιων φορέων ενεργοποιήθηκαν άμεσα. Μέσα από συνελεύσεις και δημοκρατικές διαδικασίες προέκυψαν στοχευμένες αντιδράσεις της κοινωνίας των πολιτών (βλέπε πολλά από αυτά στον διαδικτυακό τόπο: http://protobouliapoliton.blogspot.com). Το πράγμα έδειχνε ότι μια μαζική αντίδραση θα ήταν σε θέση να κάμψει την αστυνομική και δικαστική έκφραση μιας "μεμονωμένης" αμετροέπειας που ταύτιζε πλημμελήματα με κακουργηματικές τρομοκρατικές πράξεις. Θα συνέβαινε αυτό που αισιόδοξα περιγράφει ο David Garland ως αλληλεπίδραση μεταξύ κοινωνίας και ποινικού συστήματος, ως περιορισμός της ανεξέλεγκτης δράσης του δεύτερου από την πρώτη. Ως έκφραση ενός καλώς εννούμενου "ποινικού πολιτισμού" του οποίου το copyright δεν έχει κανείς.
Έγινε κάτι τέτοιο; Όχι. Όλες οι φωνές πήγαν στο βρόντο. Η ιεραρχία της αξιοπιστίας (Howard Becker) σε θέματα που έχουν να κάνουν με την εφαρμογή του νόμου αποδείχθηκε παντοδύναμη. Είπαν σε όλους μας δηλαδή "ο καθένας να κοιτάει τη δουλειά του". Ο καθένας να αντιμετωπίζει τα πράγματα σαν να συμβαίνουν δίπλα του και όχι επάνω του.
Πιστεύω ότι δεν θα έπρεπε να χρειάζεται κάτι περισσότερο από αυτό για να καταλάβει ο καθένας ότι αυτό το παιχνίδι παίζεται επάνω μας και όχι δίπλα μας.
Οι Γάλλοι το κατάλαβαν αυτό όταν κατά 5.500 διαδήλωναν σε κάθε πόλη την αντίθεσή τους σε νομοθετική ρύθμιση που φαινομενικά - μόνο - δεν έπληττε τους ίδιους (βλέπε καταχώρηση: Δημόσια Τάξη εναντίον Κοινωνίας - 8 Απριλίου 2009). Εμείς πότε;