Δικαιώματα και αντιφάσεις

[ασύγγνωστα ελλιπής η προηγούμενη ομότιτλη ανάρτηση, τιμωρήθηκε με αποκαθήλωση και η θέση της δόθηκε στο κάτωθι κείμενο -μήπως και το σώσουμε, δηλαδή, γιατί κι εγώ μπερδεμένη είμαι...] Έγραφα σε προηγούμενη ανάρτηση [Περί εγκληματικότητας και άλλων δεινών...] ότι ο λόγος περί αντεγκληματικής πολιτικής, στον οποίο έχει συρρικνωθεί εντέλει ο λόγος περί εγκληματικότητας στον δημόσιο λόγο, απογυμνωμένος από μια θεωρητική υποστήριξη γύρω από το έγκλημα και την ποινή, συνιστά ένα υπονομευμένο πεδίο, με την έννοια ότι μεταφέρει τη συζήτηση σ' ένα πλαίσιο όπου ηγεμονεύει η ρητορική περί νόμου και τάξης. Πολλά πρόσφατα γεγονότα και κυρίως οι συζητήσεις που προκαλούν, αναδεικνύουν ένα αντίστοιχο πρόβλημα στο χώρο των δικαιωμάτων όπου, όλο και πιο συχνά, ο λόγος διολισθαίνει και εγκλωβίζεται σε απλουστευτικές γενικεύσεις και, κατά συνέπεια, έστω και με άλλους όρους, αναπαράγονται αναπόφευκτα κοινά στερεότυπα. Διάβαζα στις αναρτήσεις του blog μιας κατάληψης [με την οποία η σχέση μου πέρασε από πολλά στάδια για να καταλήξει σε ένα είδος "κατασταλτικής ανοχής", προκειμένου να είμαι ειλικρινής και σε ό,τι αφορά το βιωματικό υπόστρωμα της παρατήρησης] το δελτίο για τον θάνατο της Κατερίνας Γκουλιώνη να έπεται της ανάρτησης: "ο Περίανδρος έπεσε στα μαλακά". Προβοκατόρικο ακούγεται, αλλά η ένσταση αφορά την παράκαμψη της ανάγκης να εκφραστεί το προαπαιτούμενο του καταγγελτικού λόγου για τους τιμωρητικούς θεσμούς, της αξιολόγησης και της εξαίρεσης, τουτέστιν το επιχείρημα ότι επιτρέπονται εκπτώσεις στα δικαιώματα των εγκλείστων με τους όρους μιας άλλης, σωστότερης, ηθικής.

Το διώνυμο έγκλημα /ποινή δίνει καλά παραδείγματα για να σκιαγραφήσει κανείς την συνθήκη -έστω και απλουστευτικά παραδείγματα και δεν διεκδικώ τίποτα περισσότερο απ' αυτό. Καταγγέλλονται [και ορθά] οι επιθέσεις σε μετανάστες με δράστες άτομα προερχόμενα απ' τον χώρο της άκρας δεξιάς και το φυσιολογικά συνακόλουθο αίτημα είναι να συλληφθούν και να τιμωρηθούν οι δράστες αυτών των επιθέσεων. Η τιμωρία θα τους στείλει πιθανότατα στη φυλακή. Και το ερώτημα είναι, οι κινητοποιήσεις για τα δικαιώματα των κρατούμενων αφορούν και αυτήν την κατηγορία δραστών; Άλλο παράδειγμα, από έναν επίσης ακανθώδη χώρο, τον χώρο της ψυχικής υγείας: στις κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη εντάχθηκε έμμεσα και το ζήτημα να απομακρυνθούν από τις δυνάμεις ασφαλείας οι ψυχικά πάσχοντες ή έχοντες άλλες ψυχιατρικής φύσης διαταραχές. Την ίδια ώρα, οργανώσεις και επιστημονικοί φορείς μιλάνε για τον ψυχιατρικό στιγματισμό και την συρρίκνωση των δικαιωμάτων των ψυχιατρικά νοσούντων. Η κυβέρνηση έσπευσε να περάσει από ψυχιατρικό έλεγχο τους υπηρετούντες στις δυνάμεις ασφαλείας και δόθηκαν στη δημοσιότητα κάποια ποσοστά. Μεγάλα ή μικρά δεν έχει σημασία, γιατί το πρόβλημα είναι η εγγύτητα και όχι η απόσταση που αναδεικνύει την αντιφατικότητα μιας ρητορικής η οποία επίσης κατηγοριοποιεί τους έχοντες δικαίωμα να έχουν δικαιώματα, διαμορφώνοντας έτσι ένα σημείο συνάντησης με την επίσημη ρητορική. Με τη διαφορά ότι η επίσημη ρητορική όχι απλώς δεν παρακάμπτει τον σκόπελο αλλά παρέχει και επιχειρήματα για τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες στέρησης δικαιωμάτων σε κατηγορίες που "εκ φύσεως" ή "εκ θέσεως" δεν μπορούν να έχουν ίσα δικαιώματα ή δεν νομιμοποιούνται να τα διεκδικήσουν. Γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα ορίστηκαν ταυτόχρονα με τη θεσμοθέτηση μορφών παραβίασής τους ενώ, κοντά δυο αιώνες τώρα, το θετικιστικό ενδιαφέρον για την "ανθρώπινη ιδιαιτερότητα" [του τρελού, του εγκληματία...] λειτουργεί παρέχοντας άλλοθι στις κοινωνικές δομές και την επίφαση αποτελεσματικότητας των θεσμών· παρεμβαίνει έτσι και στη σχέση κράτους /πολίτη και διαμορφώνει τις αντίστοιχες αναπαραστάσεις φέρνοντας, για παράδειγμα, στο επίκεντρο το ανθρώπινο πρόσωπο και τον ορθολογισμό της κρατικής εξουσίας να οργανώσει "θεραπείες" για τους ψυχικά ή κοινωνικά "νοσούντες" στη βάση του επιστημονικού λόγου περί εγκυρότητας των ταξινομήσεων και των διαχωρισμών· και αν δεν τα καταφέρει, η ευθύνη βαραίνει συνήθως τον νοσούντα που "αντιστάθηκε" στη θεραπεία· και νομιμοποιείται ο κύκλος των αποκλεισμών με την αναπαράσταση μιας κρατικής εξουσίας που έχει τον ενεργητικό ρόλο να θεραπεύει και όχι απλώς να καταστέλλει -στο απυρόβλητο οι κοινωνικές δομές και οι θεσμοί, και η πίτα ολάκερη και ο σκύλος χορτάτος είτε επιτύχει είτε αποτύχει το θεραπευτικό εγχείρημα. Τηρουμένων των αναλογιών, αν η βία των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων, η βία των θεσμών καταστολής και των φορέων τους κ.ο.κ. [υπονοείται, έστω ότι] οφείλεται σε περιστασιακές δυσλειτουργίες προκαλούμενες συνήθως από εκδηλώσεις "ανθρώπινης ιδιαιτερότητας", το επιχείρημα είναι το ίδιο, ούτε καν ανεστραμμένο και, άμεσα ή έμμεσα, απομειώνει το περιεχόμενο της διαμαρτυρίας προβληματοποιώντας το μέσο κι όχι τον σκοπό. Στην προηγούμενη ανάρτηση, περιέγραφα στεγνά ένα quasi-αδιέξοδο, λέγοντας όμως ότι στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτσι κι ότι απαντήσεις υπάρχουν και μπορεί να βρεθούν και να αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος του Λόγου περί δικαιωμάτων, αρκεί να μπει κανείς στον κόπο να τις ψάξει... Όσο κανονιστικό κι αν ακούγεται, πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να προβληματοποιούμε κάπου-κάπου την ίδια μας τη δράση, να μην ομνύουμε στις αντιφάσεις της αλλά, πατώντας σ' αυτές, να ανοίγουμε κι άλλους δρόμους σκέψης, προετοιμάζοντας την ανάδυση νέων αντιφάσεων ενδεχομένως, αλλά το πεδίο είναι έτσι κι αλλιώς αντιφατικά συγκρουσιακό για να απαιτήσει κανείς να φοράμε πάντα κατάσαρκα τα καθαρά, καλά μας επιχειρήματα...