Ροκ και πειθαρχία

Ανδρέας Αλμπάνης

[Το έγραψε ο Ανδρέας με αφορμή την έρευνά του για την ροκ σκηνή στην Ελλάδα στη δεκαετία του '90. Η πρωτοβουλία της ανάρτησης όπως και ο τίτλος της ας καταλογισθούν σ' εμένα]

Ενάντια στο ροκ που είναι σμίξιμο, η πειθαρχία κάνει χρήση της δύναμής της που είναι η ανάλυση. Γύρω από το ροκ άνθι­σε μια ολόκληρη λογοτεχνία που το παρουσιάζει σαν γιορτή: οι νόμοι καταργούνται, αίρονται οι απαγορεύσεις, υπάρχει κάτι σαν φρενίτιδα του χρόνου που περνά, τα σώματα ανακατεύονται ασυγκράτητα, τα άτομα βγάζουν το προσωπείο, παραμερίζουν την καταστατική τους ταυτότητα και τη μορφή που χρησίμευε για να τα αναγνωρίζουν - αφήνουν να φανεί μια ολότελα διαφορετι­κή αλήθεια. Υπήρξε όμως και ένα πολιτικό όνειρο του ροκ που ήταν ακριβώς το αντίστροφο: όχι η ομαδική γιορτή, αλλά οι αυστηρές μοιρασιές· όχι η παραβίαση του νόμου, αλλά η διείσδυ­ση του κανονισμού ως τις λεπτότερες πτυχές της ύπαρξης και με τη μεσολάβηση μιας τέλειας ιεραρχίας που εξασφαλίζει την παντού διεισδύουσα λειτουργία της εξουσίας· όχι τα προσωπεία που βάζει ή που αφαιρεί κανείς, αλλά η απόδοση στον καθένα του «αληθινού» του ονόματος, της «αληθινής» του θέσης, του «αληθινού» του σώματος και της «αληθινής» του δέσμευσης. Το ροκ, ως μορφή ταυτόχρονα πραγματική και φαντασιακή της αταξίας, έχει σαν ιατρικό και πολιτικό αντίστοιχο την πειθαρχία. Πίσω από τα πειθαρχικά συστήματα βλέπει κανείς τον εφιάλτη της «μετάδοσης» του ροκ, των εξεγέρσεων, των εγκλημάτων, της αλητείας, της λιποταξίας, των ανθρώπων που εμφανίζονται και εξαφανίζονται, ζουν και πεθαίνουν μέσα στο χάος. Foucault Michel, Επιτήρηση και Τιμωρία, 2004, σ. 262

Ο Foucault δεν έγραψε ποτέ για το ροκ στο βιβλίο του Επιτήρηση και Τιμωρία. Το παραπάνω απόσπασμα αναφέρεται στην διπλή διάσταση του λοιμού στον ευρωπαϊκό μεσαίωνα, και δείχνει πως μέσα από μια κατηργημένη τάξη αναδύθηκε η πειθαρχική τεχνική που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία. Η μόνη αλλαγή που υπάρχει στο απόσπασμα που παραθέτω εδώ είναι ότι στο κανονικό κείμενο του Foucault υπάρχει η λέξη λοιμός αντί της λέξης ροκ, και η λέξη αρρώστια αντί της λέξης δέσμευση.