Πέμπτη 4 Ιουνίου 2009

"Μετανάστες σας αγαπάμε"

*
Από την ενημέρωση που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα κατειλημμένου χώρου για εκδήλωση αλληλεγγύης στους μετανάστες - μικροπωλητές της περιοχής: "Πιο χαρακτηριστική ατάκα όμως ήταν αυτή του πεντάχρονου γιου ενός συντρόφου που ρώτησε μόλις είδε τα παιδιά από τη Νιγηρία μαζεμένα : "Μπαμπά, ποιοί είναι αυτοί οι ωραίοι σοκολατένιοι;""
Θυμάμαι την κόρη μου, όταν ήταν πεντάχρονη ή περίπου, στο αεροδρόμιο του τότε Ελληνικού, να μου δείχνει με τεντωμένο το δάκτυλο [προς αποφυγήν παρεξηγήσεων περί του αντικειμένου της προσοχής της!] μια ομάδα γιαπωνέζων, και να με ρωτάει με ένταση φωνής στη διαπασών για να ακουστεί, "γιατί τα ματάκια τους είναι έτσι;", και τότε κατέβηκε και το τεντωμένο χεράκι για να βοηθήσει το άλλο να επιτελέσει την φυλετική διαφορά στο δικό της πρόσωπο. Δεν θυμάμαι τί της απάντησα, κάτι θα της είπα για τις φυλετικές διαφορές χαρακτηριστικών και χρώματος, τραβολογώντας την σε κάποιο λιγότερο εκτεθειμένο σημείο, υποθέτω πάντως ότι θα τα έκανα μούσκεμα υπό το βάρος της αμηχανίας που μου προκάλεσε όλη αυτή η παντομίμα. Τότε δεν είχαμε ακόμα φυλετικά αναγνωρίσιμους μετανάστες.
Δεν ξέρω κατά πόσον η μετάφραση της "ατάκας" στην γλώσσα των ενηλίκων αποδίδει κι αυτό που περιείχε η γλώσσα του πεντάχρονου στη θέα των παιδιών από τη Νιγηρία αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Ή, σωστότερα, θα μπορούσε να είναι αυτό το θέμα μας αν, για μια στιγμή έστω, σκεφτόμαστε ότι ο λόγος μας για τους μετανάστες απευθύνεται σε πεντάχρονα, ότι το ήθος τού "μετανάστες σας αγαπάμε" έρχεται αντιμέτωπο με την μοιραία ερώτηση του πεντάχρονου, "Γιατί;" την οποία δεν θα επιχειρήσουμε να μεταφράσουμε στην γλώσσα των ενηλίκων.
Μετανάστες μας αγαπάτε; Συνεχίζοντας συνειδητά ένα αδιέξοδο, καταρχήν, επιχείρημα, θα έλεγα ότι είναι παράλογο να μας αγαπούν οι μετανάστες. Θα έλεγα, όμως, ταυτόχρονα, ότι ρατσιστικός λόγος εκφέρεται και μέσα από την αντιστροφή των αξόνων του κυρίαρχου ιδεολογικού λόγου περί μεταναστών· όταν απέναντι στο στερεότυπο του κακού, ανήθικου, εγκληματία μετανάστη, αντιπαρατίθεται μια αντίληψη που "κατασκευάζει" το αντίθετο στερεότυπο, αυτό του καλού, κατατρεγμένου μετανάστη που συγκροτεί διαφορετικές κανονιστικές προσδοκίες: οφείλει να είναι καλός και ως τέτοιος να συμμετέχει στην ομάδα που τον επαναπροσδιορίζει, αλλιώτικα το επιχείρημα τινάζεται στον αέρα. Ενδεχομένως, οφείλει να είναι και κατατρεγμένος διαφορετικά ο καταγγελτικός λόγος δεν έχει περιεχόμενο.
Το επιχείρημα, λοιπόν, είναι ότι οι μετανάστες όλο και περισσότερο χάνουν την "μοναδικότητά" τους ως "αντικείμενο προστασίας" των κοινωνικά ευαίσθητων. Και η εμμονή στον διαχωρισμό τους [για να τους αγαπάμε, να τους κατανοούμε, να καταγγέλουμε τον κατατρεγμό τους] δεν υπογραμμίζει ταυτίσεις αλλά διαφορετικότητες: Εμείς και Αυτοί. Φόβους, ενδεχομένως, μήπως κι "εμείς" γίνουμε "αυτοί", κοινό κομμάτι "[τ]ης κοινωνικής κατηγορίας της φτώχειας [που] δεν αναπαριστά πλέον ούτε την εργατική τάξη (η εργατική τάξη φέρνει στον νου την εικόνα της τάξης ανθρώπων που έχουν να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στη ζωή της κοινωνίας), ούτε την κατώτερη τάξη (ο όρος «κατώτερη τάξη» εξεικονίζει μια τάξη ανθρώπων που βρίσκονται στις κατώτερες θέσεις μιας κλίμακας, την οποία όμως μπορούν να σκαρφαλώσουν και να ξεφύγουν από την κατωτερότητα τους) αλλά την «τάξη των παριών». Είναι η εικόνα των ανθρώπων που είναι πέρα από τάξεις και ιεραρχίες, χωρίς τις ευκαιρίες, χωρίς την ανάγκη για επαναεισαγωγή στο σύνολο, χωρίς κάποια χρησιμότητα ή ρόλο, πέραν κάθε σωτηρίας. Αποτελούν απλώς «τα απορρίμματα» για την «ευδαίμονα πλειοψηφία»"
Και τότε ο λόγος μας δεν θα έχει την πολυτέλεια του "εκ του ασφαλούς" ομιλούντος [φιλοξενούντος, προστατεύοντος, καταγγέλλοντος] καθώς θα βλέπουμε προ των πυλών την ιδιότητα του συμμέτοχου στην κατηγορία του παρία.
Ίσως θα πρέπει, λοιπόν, να ανασύρουμε και το σκοτεινό κομμάτι της εικόνας, για παράδειγμα αυτό της αποσύνθεσης, της εγκληματικότητας, της ενδο-ομαδικής θυματοποίησης που πολλαπλασιάζει το πρόβλημα της κοινωνικής αποσύνθεσης· αυτό που λογοκρίνουμε, με δυο λόγια. Ίσως αν στη θέση της ευάλωτης ιδεολογικά "ρομαντικοποίησης" του Άλλου, συναρθρώσουμε αυτό το "ανεπιθύμητο" κομμάτι της εικόνας τόσο με το Εμείς όσο και με τις κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις και τα μοντέλα συμπεριφοράς που υπαγορεύουν τότε είναι πιθανόν να συγκροτηθεί ένας λόγος ικανός να αντιστρέψει τον ρατσιστικό λόγο, δυναμιτίζοντας το βασικό του επιχείρημα: τη διάκριση ακριβώς ανάμεσα στο Εμείς και ο Άλλος.
* Το Black is beautiful είναι ένα κίνημα Αφρο-αμερικανών της δεκαετίας του '60, που δημιουργήθηκε ως απάντηση στους ρατσιστικούς λόγους περί φυλετικής ασχήμιας και την εσωτερίκευση αυτών των λόγων από του Αφρο-αμερικανούς που εκδηλωνόταν μέσα από προσπάθειες να αλλάξουν τα χαρακτηριστικά τους. Η "επιδιόρθωση" της διαταραχθείσας τάξης και η ιδεολογικό-πολιτισμική ουδετεροποίηση του Black is beautiful καταγράφτηκε στην επιτυχία που είχε το Afro look, ως στυλιστική επιλογή από τους λευκούς.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου