πολιορκία

Η παρουσία αστυνομικών δυνάμεων στα Εξάρχεια δεν είναι ένα μονοσήμαντο γεγονός ούτε έχει ένα δικό της αυτονόητο ή αυταπόδεικτο νόημα το οποίο αντιστοιχεί στις δηλώσεις του θεσμικά υπεύθυνου Υπουργού. Υπό αυτή την έννοια, δεν είναι ούτε δεδομένο ούτε αυτονόητο ότι η πλατεία Εξαρχείων είναι άβατο είναι το οποίο "πατήθηκε" από τις δυνάμεις του νόμου και της τάξης, ούτε ότι στεγάζει τέτοια ποσοστά εγκληματικότητας που να δικαιολογούν την πολιορκία της. Αν επιχειρήσουμε, λοιπόν, να δούμε το συμβολικό περιεχόμενο της κατασκευής "κράτος των Εξαρχείων που δεν θα αποτελεί πλέον άβατο", σ' ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία αναδεικνύεται η εικόνα της πολιορκούμενης ζώνης και τα μηνύματα τα οποία τείνει να κοινοποιεί. Όμως το μήνυμα της "επιβολής της τάξης" τι ακριβώς προϋποθέτει προκειμένου να φτάσει στο ακροατήριό του; Ένα ακροτήριο το οποίο προφανώς είναι πολύ ευρύτερο από τους θεωρούμενους "παράνομους" ή, κυρίως, επίδοξους παράνομους που έχουν την πλατεία ως ορμητήριο ή καταφύγιο -για την ακρίβεια η ίδια η οροθέτηση της παρανομίας εντάσσει στις παραπάνω κατηγορίες οποιονδήποτε περιφέρεται στην πλατεία χωρίς "προφανή σκοπό". Προφανώς [ή μάλλον αναπόφευκτα όποια κι αν είναι η πρόθεση], την "επιβολή του νόμου και της τάξης" δεν την σηματοδοτεί μόνο η φυσική παρουσία των "φυλάκων" -στρατιωτάκια ακούνητα κι αγέλαστα παρατεταγμένα εντός ή πέριξ της πλατείας. Τα στρατιωτάκια εκ των πραγμάτων θα δράσουν, όταν δεν είναι η ίδια η τόσο εμφανής παρουσία τους το γεγονός που πυροδοτεί δράσεις -αναμενόμενο και σχεδόν αναπόφευκτο κι αυτό. Κι έτσι μοιάζει να ανατρέπεται συνολικά το τοπίο καθώς είναι πλέον γνωστό και με τραγικά αποτελέσματα αποδεδειγμένο ότι αρκεί μια "λάθος" κίνηση για να πυροδοτήσει την συνθήκη της αταξίας και μάλιστα με μια δυναμική να υπερβεί τα χωρικά πλαίσια της πλατείας -με δυο λόγια, η αλλαγή της εικόνας ή, σωστότερα, η στιγμή που η εικόνα γίνεται ανάρμοστη.

Ο ένας από τους προσαχθέντες της περασμένης Τετάρτης επιχείρησε να καταγράψει τη στιγμή των συλλήψεων. Αυτό τον κατέστησε αυτόματα "επικίνδυνο" και οδήγησε και στη δική του σύλληψη. Επειδή επιχείρησε να καταγράψει τη στιγμή που τα όργανα της τάξης δρούσαν. Στο πλαίσιο της αποστολής και των καθηκόντων τους; Τότε τι ήταν αυτό που καθιστούσε την εικόνα ανάρμοστη, ποια συνθήκη επικινδυνότητας πυροδοτούσε η απεικόνιση της δράσης των αστυνομικών, ποιος κινδύνευε από αυτή την εικόνα, από τη δημοσιοποίηση της εικόνας της σύλληψης; Οι δρώντες αστυνομικοί είχαν επίγνωση υπέρβασης καθηκόντων και παρενέβησαν κατασταλτικά για να μην δοθεί στη δημόσια θέα η δράση τους; Και τι ακριβώς διαχωρίζει την μια στιγμή [νόμιμη δράση] από την άλλη [υπέρβαση καθηκόντων]; Αν τα πράγματα είναι τόσο ρευστά ώστε να ορίζονται ad hoc, όχι μόνον από τα ακροατήρια αλλά από τον ίδιο τον φορέα της βίας, τότε μάλλον θα πρέπει να μιλάμε για φυσικοποίηση της ανεξέλεγκτης βίας από την μεριά των θεωρούμενων δυνάμεων του νόμου και της τάξης. Με δυο λόγια, για την πολιορκία ως οιονεί συνθήκη επικινδυνότητας και, αναπόφευκτα επίσης, ως συνθήκη εκτός νομιμότητας και εκτός ελέγχου. Τόσο ευμετάβολη επίσης, ώστε ανά πάσα στιγμή να διαρρηγνύεται η εικόνα της "διαφύλαξης της τάξης", "κλέφτες κι αστυνόμοι" να γίνονται ένα κουβάρι και η υπερ-φυλασσόμενη περιοχή να μεταρέπεται σε περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ως εάν αυτός να είναι ο στόχος, μια διαρκής υπενθύμιση μέχρι σημείου πλύσης εγκεφάλου ότι οι δυνάμεις είναι διατεταγμένες έτσι κι ότι σε συμφέρει να είσαι από τη σωστή πλευρά. Ένα έργο που παίζεται στη σκηνή των Εξαρχείων, με την προοπτική να παιχτεί και σε πολλές άλλες σκηνές και στο οποίο, στην καλύτερη περίπτωση, σε συμφέρει να είσαι θεατής. Μια επιτηρούμενη περιοχή που κάθε τόσο αναπαριστά το κόστος της "μη-συμμόρφωσης" σε μια τόσο ασαφή πλέον κανονικότητα ώστε να τείνει να αποκλείσει από το περιεχόμενό της αυτονόητες καθημερινές συνήθειες και δραστηριότητες.

Μα είναι τόσο τρωτό στην ακρότητά του αυτό το μοντέλο καταστολής, είναι τόσο προφανής η αναντιστοιχία της θεσμικής βίας με την συνθήκη η οποία την πυροδοτεί, ώστε να αναρωτιέται κανείς γιατί είναι τόσο δύσκολο πια να το καταλάβουν οι εμπνευστές του. Πόση βία, πόσες αυθαιρετες ή, ακόμα χειρότερα, πόσες "ατυχείς" συλλήψεις και πόσες συγνώμες θα χρειαστούν ακόμα μέχρι να παραδεχτούν την καθολική αποτυχία του και την αδυναμία κοινωνικής νομιμοποίησής του;

Θα μπορούσαμε ενδεχομένως να εικάσουμε ότι δεν πρόκειται για αυτό καθεαυτό το μοντέλο αλλά για το πρώτο, το πιλοτικό ας το πούμε, στάδιο του και ότι, εντός μια συνολικής πλέον κατάστασης πολιορκίας, θα θυμόμαστε με νοσταλγία την περίοδο της πολιορκίας της περιοχής των Εξαρχείων. Παραμένει, ωστόσο, ακλόνητη η εμπιστοσύνη μου στην τσαπατσουλιά του ελληνικού κράτους και στον χρόνο που κερδίζουμε ενόσω η καταστολή δεν φαίνεται να διεκδικεί τίποτα παραπάνω από τον εαυτό της: γυμνή, χωρίς το κύρος που θα της έδινε η κοινωνική νομιμοποίηση και, ως εκ τούτου, τρωτή.