Ο θάνατός σου, η ζωή μου

Ποινική προκαταρκτική εξέταση διενεργείται σε βάρος του διευθυντή των φυλακών Πάτρας, Λ. Γιοχαλή, ο οποίος αρνήθηκε να συνεργαστεί με τις αστυνομικές αρχές προκειμένου να εξιχνιαστεί υπόθεση μεταφοράς μεγάλης ποσότητας ναρκωτικών ουσιών. Σύμφωνα με το tvxs κάποιος κρατούμενος από την φυλακή της Πάτρας επρόκειτο να «παράσχει» πληροφορίες για διακίνηση 30 κιλών ηρωίνης που θα έφτανε στην Πάτρα. Μία τέτοια κίνηση, σύμφωνα με τον νόμο, αποτελεί ελαφρυντικό για τον κρατούμενο και συνιστά αιτία απόλυσης από το σωφρονιστικό κατάστημα. Ωστόσο, ο διευθυντής, αρνήθηκε να επιτρέψει την επικοινωνία του κρατούμενου με τις αστυνομικές αρχές και έτσι «χάθηκε η δυνατότητα να συλληφθούν οι διακινητές των ναρκωτικών». Έπειτα από σχετική ενημέρωση του αντιεισαγγελέα ΑΠ Αν. Κανελλόπουλου δόθηκε παραγγελία ποινικής προκαταρκτικής εξέτασης σε βάρος του διευθυντή ενώ ζητήθηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης να διερευνηθεί πειθαρχικά η υπόθεση επειδή υπήρξε αδικαιολόγητη άρνηση συνεργασίας και περιφρόνηση και των εισαγγελικών αρχών. Τα αίτια της άρνησης του διευθυντή είναι σαφώς άγνωστα. Οι αναγνώστες του tvxs και σε άλλα site αναφέρονται σε εμπλοκή του διευθυντή στην συγκεκριμένη υπόθεση. Σίγουρα και αυτή η πτυχή αποτελεί μια πιθανότητα. Μία άλλη είναι η άρνηση του διευθυντή για την «εύρυθμη λειτουργία του σωφρονιστικού καταστήματος», αφού η κατάδοση αποτελεί αδίκημα σύμφωνα με ένα άτυπο «ποινικό κώδικα» των κρατουμένων» που καθορίζει συμπεριφορές που δεν είναι ανεκτές από την κοινότητα των εγκλείστων και αφήνουν τον δράστη έκθετο σε «κυρώσεις»(1). Μία ακόμα εκδοχή είναι γιατί η ηθική υπερβαίνει το νόμο, και στην προκειμένη περίπτωση, ίσως, ο διευθυντής υπερέβη των καθηκόντων του –της τήρησης του γράμματος του νόμου- θεωρώντας ανήθικο να συμμετέχει σε όποια διαδικασία κατάδοσης. Τα αίτια μπορεί να είναι πολλά. Ο κατάλογος των εικασιών, μπορεί να είναι μακρύς -προστασία των εμπόρων, των κρατουμένων, των κανόνων ηθικής… - Αλλά δεν αφορούν την ουσία του θέματος, η οποία είναι η ίδια η πρόβλεψη της «μεταμέλειας» των δραστών στην ποινική νομοθεσία. Νόμος περί «επιείκειας» Νόμος 2161 Τροποποίηση και συμπλήρωση των διατάξεων του ν. 1729/1987 "Καταπολέμηση της διάδοσης των ναρκωτικών, προστασία των νέων και άλλες διατάξεις" 1. Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών μπορεί με βούλευμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, να διατάσσει την αναστολή της ασκηθείσας ποινικής δίωξης κατά του υπαίτιου κάποιας από τις πράξεις του άρθρου 5 του παρόντος νόμου εφόσον: α) ο υπαίτιος πιθανολογείται ότι συντέλεσε με δική του πρωτοβουλία στην ανακάλυψη ή εξάρθρωση συμμορίας διακινήσεως ναρκωτικών ή στην ανακάλυψη και σύλληψη μεγαλεμπόρου ναρκωτικών β) δεν συντρέχει στο πρόσωπο του υπαίτιου διακεκριμένη περίπτωση ή επιβαρυντική περίσταση κατά τα άρθρα 5 και 8 του παρόντος νόμου και γ) η επικινδυνότητα του υπαιτίου και η βαρύτητα της πράξης του είναι καταδήλως μικρότερες από την επικινδυνότητα των προσώπων στην ανακάλυψη και σύλληψη των οποίων συντέλεσε και τη βαρύτητα των πράξεων που αυτά τέλεσαν. Την παραπάνω αναστολή μπορεί να διατάξει και το δικαστήριο 4. Οι όροι της παρ. 1, αν επιβεβαιωθούν, συνιστούν ελαφρυντική περίσταση, ενώ το δικαστήριο μπορεί να διατάξει και την αναστολή εκτέλεσης της ποινής για διάστημα 2-20 ετών, ανεξάρτητα αν συντρέχουν οι όροι των άρθρων 99 του Π.Κ. Αν οι παραπάνω όροι της παραγράφου 1 συντρέξουν μετά την αμετάκλητη καταδίκη του υπαίτιου, το δικαστικό συμβούλιο μπορεί να διατάξει την απόλυσή του από τις φυλακές υπό όρους και χωρίς συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 105 του Π.Κ. εφόσον κρίνει ότι η τυχόν βραδύτητα του υπαίτιου να αποκαλύψει στις αρμόδιες αρχές τα στοιχεία που γνώριζε, ήταν δικαιολογημένη. Ν. 2928/2001 "Τροποποίηση διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και άλλες διατάξεις για την προστασία του πολίτη από αξιόποινες πράξεις εγκληματικών οργανώσεων" Άρθρο 187Α Μέτρα επιείκειας 1. Αν κάποιος από τους υπαίτιους των πράξεων της συγκρότησης ή συμμετοχής σε οργάνωση ή της συμμορίας κατά τις παραγράφους 1 και 3 του άρθρου 187 καταστήσει δυνατή με αναγγελία στην αρχή την πρόληψη της διάπραξης ενός από τα σχεδιαζόμενα εγκλήματα ή με τον ίδιο τρόπο συμβάλλει ουσιωδώς στην εξάρθρωση της εγκληματικής οργάνωσης ή συμμορίας, απαλλάσσεται από την ποινή για τις πράξεις αυτές. Η έννοια της «επιείκειας» Τα παραπάνω άρθρα δεν έχουν μόνο γλωσσολογικά λάθη, αλλά και εννοιολογικά σχετικά με το περιεχόμενο της έννοιας της «μεταμέλειας» (Ν. Παρασκευόπουλος, Η καταστολή της διάδοσης των ναρκωτικών στην Ελλάδα, Σάκκουλας 2004, σελ 222). “Η έννοια της επιείκειας είναι ένα από τα αριστουργήματα που διαφοροποιούσαν την ελληνική μέθοδο αναζήτησης της δικαιοσύνης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ήταν ανέκαθεν ένα κύριο ορόσημο από τη ρωμαϊκή προσήλωση στην dura lex («σκληρός νόμος»). Η επιείκεια είναι ένα επανόρθωμα της γενίκευσης του νομοθέτη, το οποίο επιτρέπει τη δίκαιη και ανθρώπινη κρίση, σε συγκεκριμένη περίπτωση. Δεν συνιστά κάμψη αλλά απόδοση δικαιοσύνης στην κρινόμενη υπόθεση. Τα «μέτρα επιείκειας» κάμπτουν την απόδοση της δικαιοσύνης, αποβλέποντας στη σκοπιμότητα, και οδηγούν σε χαριστική μεταχείριση, για να εξασφαλιστεί ένα άλλο, σημαντικό αλλά άσχετο με τον δικανικό συλλογισμό για την πράξη του δράστη, όφελος”. Επιδράσεις συμφερόντων στη δημιουργία ποινικών νόμων Από άποψη περιεχομένου τα συμφέροντα διακρίνονται σε ιδεολογικά, οικονομικά και σε συμφέροντα διατήρησης της πολιτικής ισχύος και των δομών εξουσίας. (Ε. Λαμπροπούλου, Κοινωνιολογία του Ποινικού Δικαίου και των θεσμών της ποινικής δικαιοσύνης, Ελληνικά Γράμματα, 1999, σελ. 52) “Τα ιδεολογικής φύσεως συμφέροντα ποικίλλουν ανάλογα με τις απόψεις και πεποιθήσεις των ομάδων που επηρεάζουν την ποινική νομοθέτηση. Οι νόμοι περί ναρκωτικών, αλλά και ολόκληρο το ποινικό οπλοστάσιο, είναι δημιουργήματα νεοφιλελεύθερων διακυβερνήσεων και σκέψεων”. Η αντεγκληματική πολιτική περιορίζεται στην καταστολή και στην άμεση ένδειξη αποτελεσμάτων (σε εύρος 4 χρόνων –όσο διαρκεί μία κυβερνητική θητεία). Η φιλοσοφία των νόμων κινείται στο πλαίσιο των πολιτικών πεποιθήσεων και τη γενικότερη στάση απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα, δηλαδή στη μηδενική ανοχή και στην «πάταξη» του εγκλήματος –με όποιο μέσο- για τη διασφάλιση του αισθήματος «ασφάλειας» (2). Το πρόβλημα του καθορισμού ορίων χρήστη-εμπόρου Η λογική της κατάδοσης του «μεγάλου ψαριού» από το «μικρό ψάρι», μοιάζει επωφελής και αποτελεσματική στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης λογικής. Ωστόσο, το ζήτημα της αντιμετώπισης των ναρκωτικών δεν μπορεί να λυθεί με όρους «ρουφιανιάς», όταν η ποινικοποίησή τους εξακολουθεί να υφίσταται δημιουργώντας και αναπαράγοντας προβλήματα, ενώ σε καμία περίπτωση η κατάδοση ενός «εμπόρου» από ένα «βαποράκι» δεν μπορεί να αποτελεί αντεγκληματική πολιτική. Η φράση «η επικινδυνότητα του υπαιτίου και η βαρύτητα της πράξης του είναι καταδήλως μικρότερες από την επικινδυνότητα των προσώπων στην ανακάλυψη και σύλληψη των οποίων συντέλεσε και τη βαρύτητα των πράξεων που αυτά τέλεσαν» (Ν. 2161 παρ. 1 εδ. γ) σκιαγραφεί ακριβώς αυτή τη λογική. Ο καθορισμός των ορίων βλάβης και επικινδυνότητας μόνο προβλήματα μπορεί να φέρει στην επίλυση του ζητήματος. Σύμφωνα με την τελευταία τροπολογία (6/2009 νόμος Δένδια) «Ειδικά για τις ναρκωτικές ουσίες της ηρωϊνης, κοκαϊνης και κατεργασμένης και ακατέργαστης κάνναβης, θεωρείται, εκτός αν το δικαστήριο κρίνει άλλως, ότι καλύπτει τις ανάγκες ενός χρήστη, έστω και εξαρτημένου, όταν το όριο της κατασχεθείσης ποσότητας κάθε επιμέρους ναρκωτικής ουσίας, ανεξαρτήτως καθαρότητας, δεν υπερβαίνει το μικτό με την άμεση συσκευασία βάρος του ενός και ημίσεος (1 ½) γραμμαρίου ηρωϊνης ή κοκαϊνης, των πενήντα (50) γραμμαρίων ακατέργαστης κάνναβης και των πέντε (5) γραμμαρίων κατεργασμένης κάνναβης. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Δικαιοσύνης μπορεί να καθορίζονται και για τις υπόλοιπες ναρκωτικές ουσίες, που αναφέρονται στο άρθρο 1 του παρόντος Κώδικα, το όριο της ως άνω ελάχιστης ποσότητας που καλύπτει τις ανάγκες ενός χρήστη, έστω και εξαρτημένου, για ορισμένο χρόνο». Η πλειοψηφία των κρατουμένων, σύμφωνα με τον νόμο περί ναρκωτικών βρίσκεται κοντά στα όρια του 1 ½ γραμμαρίου ηρωϊνης. Το ερώτημα είναι, όποιος συλλαμβάνεται για δέκα γραμμάρια είναι πιο επικίνδυνος από αυτόν που συλλαμβάνεται για δυο; Είναι ζήτημα γραμμαρίων-κιλών; Η πολιτική για τα ναρκωτικά; Και για ποιο λόγο αυτός που συλλαμβάνεται για 20 κιλά να δικαιούται να «αποφυλακιστεί» επειδή υπέδειξε στις αστυνομικές αρχές έναν πιο μεγάλο έμπορο; Με αυτόν τον νόμο, η αντικειμενική βαρύτητα, το μέγεθος δηλαδή του άδικου χαρακτήρα μίας πράξης διακίνησης ναρκωτικών, προκύπτει κατεξοχήν από το είδος, τη σκληρότητα και την ποσότητα του ναρκωτικού… Ο θάνατός σου, η ζωή μου Η ενθάρρυνση κατάδοσης κάποιου παραβάτη, ενός άλλου παραβάτη εμπίπτει σε ένα πρόβλημα διαμόρφωσης κοινωνικής ηθικής και ουσιαστικά ενθαρρύνει την «παρακολούθηση» των συμπολιτών για την αθώωσή του από τα δικά του αδικήματα. Ο χαρακτηρισμός μίας συμπεριφοράς εγκληματικής υπό όρους, αφήνει περιθώρια χειρισμού του δικαίου κατά το συμφέρον. Δημιουργείται έτσι μία συγκρουόμενη κατάσταση για το κατά πόσο μία συμπεριφορά είναι εγκληματική ή όχι, στο όνομα της «αποτελεσματικότητας της καταστολής». Μέσω αυτού του νόμου (η φιλοσοφία του οποίου υπάρχει και στον τρομονόμο), ταυτίζεται η έννοια της κατάδοσης με την αθωότητα. Στην ποινική αντιμετώπιση, ο καταδότης «αθωώνεται» εις βάρος ενός άλλου «ενόχου» Πέραν του ότι οποιοσδήποτε νόμος κατάδοσης είναι ανήθικος αφού πρόσκειται στη λογική «ο θάνατός σου, η ζωή μου» και μπορεί να προκαλέσει και μία σειρά άλλων παρενεργειών: *Πρόκληση αναξιόπιστων μαρτύρων ικανών χάριν του ανταλλάγματος να παραπλανήσουν τις αρχές και να σύρουν αθώα πρόσωπα σε περιπέτειες ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων *Κάμψη της δίκαιης καταστολής, αφού έτσι μένουν ατιμώρητα άτομα με σημαντικές ποινικές ευθύνες –σύμφωνα με την καταδίκη τους, πριν την κατάδοση *Κάμψη της γενικής πρόληψης, αφού η πιθανότητα (της εκ των υστέρων) προσφυγής στη συγκεκριμένη οδό συναλλαγής μπορεί να διευκολύνει έναν δράστη να διακινδυνεύσει την ποινική εμπλοκή *Κάμψη της ειδικής πρόληψης, αφού ο πληροφοριοδότης δεν εμβαπτίζεται στη νομιμοφροσύνη με τη συναλλαγή αυτή (1)Οι βασικές αρχές του κώδικα των κρατουμένων είναι οι εξής: (i) απαγορεύεται η κατάδοση συγκρατούμενου (ii) απαγορεύεται η παροχή βοήθειας στο προσωπικό και τη διεύθυνση της φυλακής, σχετικά με την τήρηση της πειθαρχίας (iii) οφείλεις να είσαι αλληλέγγυος με τους συγκρατούμενους (2)Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί με βάση τη θεωρία της αλληλεπίδρασης ή προσέγγιση της ετικέτας [labeling approach] έδειξαν ότι τα ιδεολογικά συμφέροντα αντεγκληματικής πολιτικής λειτουργούσαν συχνά ως κάλυμμα για την εξυπηρέτηση άλλων εργαλειακών συμφερόντων που αφορούσαν τη διατήρηση της οικονομικής και πολιτικής ισχύος συγκεκριμένων ομάδων