Η δύναμη των όρων, η εξουσία των ορισμών

Συζητώντας μια μέρα στο μάθημα εκείνη την κενή περιεχομένου έκφραση «καταδικάζω τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται», ζήτησα από τους συμμετέχοντες να βρούμε παραδείγματα βίας, ανεξάρτητα από τον νομικό προσδιορισμό τους. Τα εργατικά ατυχήματα δεν ήταν απ’ τα πρώτα που μπήκαν στη συζήτηση και μάλιστα, όταν αναφέρθηκε, ήταν έντονος ο δισταγμός του φοιτητή που το εισηγήθηκε. Στη συζήτηση που ακολούθησε, προέκυψε ότι ήταν ο όρος «ατύχημα» αυτό που προκαλούσε τον δισταγμό, ένας όρος που παραπέμπει μάλλον στην κακιά την ώρα και όχι σε εγκληματική ανθρώπινη δράση ή παράλειψη. Τουτέστιν, ο θάνατος ή η αναπηρία εργαζόμενων σε χώρους στους οποίους δεν τηρούνται οι όροι ασφάλειας, υποκύπτοντας στην ισχύ των όρων ατυχία, κακή στιγμή, διστακτικά συγκαταλέγεται στα παραδείγματα βίας που έρχονται αβίαστα στο μυαλό φοιτητών που συμμετέχουν σ’ ένα μάθημα εγκληματολογίας. "Έγκλημα είναι αυτό που ορίζει ο ποινικός κώδικας ως τέτοιο", και ο θεσμικός προσδιορισμός "αυτού που αποτελεί έγκλημα", παράγει αποτελέσματα στο κοινωνικό πεδίο με την έννοια ότι θεωρείται ως πράξη ποιοτικά διάφορη [βαρύτερη] από πράξεις ή παραλείψεις που επιφέρουν τα ίδια ή αντίστοιχα αποτελέσματα. Έτσι, ο θάνατος του εργαζόμενου που κάηκε ζωντανός στις εγκαταστάσεις της ΛΑΡΚΟ είναι εργατικό ατύχημα κι ας μιλάνε οι εργαζόμενοι για παραβάσεις κανόνων ασφαλείας και έλλειψη ελέγχων απ’ την Πολιτεία. Και ως τέτοιο θα αντιμετωπισθεί, σε μια περίοδο που κατασκευάζονται νέα εγκλήματα μέσα από την κατασκευή νέας δεξαμενής δραστών [κουκουλοφόροι] ή βγαίνει πανηγυρικά η σκουπιδιάρα του υπουργείου εσωτερικών και μαζεύει τα «ανθρώπινα απόβλητα» [μετανάστες, άστεγους, εξαρτημένους…] για να έχουμε ασφαλείς πόλεις.

Παραδείγματα βίας, λοιπόν, ανεξάρτητα από τον θεσμικό προσδιορισμό τους. Διαβάζω σήμερα μια ακόμα καταγγελία προσφύγων για εκείνη την εγκληματική πρακτική λιμενικών, να επιβιβάζουν πρόσφυγες σε τρυπημένη φουσκωτή βάρκα και να τους αφήνουν μεσοπέλαγα. Μου διαφεύγει ο θεσμικός προσδιορισμός της πράξης, αλλά μάλλον δεν είναι από εκείνες που αθροίζονται στην κοινή εγκληματικότητα που απασχολεί εσχάτως τα κρατικά επιτελεία.