Για τον θάνατο του καθηλωμένου ασθενή στο ψυχιατρείο της Τρίπολης

από τη Συσπείρωση για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Δυο μέρες μετά τον τραγικό θάνατο από πυρκαγιά ενοίκου του οικοτροφείου  ‘Αθηνά’ της ΠΕΨΑΕΕ στον Κορυδαλλό, νέος τραγικός θάνατος μηχανικά καθηλωμένου ασθενή. Αυτή τη φορά στο ψυχιατρείο της Τρίπολης

Δεμένος με ιμάντες πάνω στο κρεβάτι του βρέθηκε απανθρακωμένος, τη νύχτα που πέρασε, 34χρονος νοσηλευόμενος στο ψυχιατρικό νοσοκομείο της Τρίπολης, ύστερα από πυρκαγιά που ξέσπασε στο δωμάτιο που νοσηλευόταν.

   Αν και δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστές όλες οι λεπτομέρειες γύρω από αυτό το συμβάν (συνήθως, και από εμπειρία, σχεδόν ποτέ δεν γίνονται πλήρως γνωστές), η έκφραση στα ΜΜΕ ότι βρέθηκε στο «δωμάτιό του», πιθανόν να υπονοεί δωμάτιο απομόνωσης, διότι στα ψυχιατρεία δεν υπάρχουν μονόκλινα (υπάρχει ο «θάλαμός τους»), εκτός αν πρόκειται για το γνωστό «ήσυχο δωμάτιο».

   Για μιαν ακόμη φορά, η μηχανική καθήλωση έκανε το «θαύμα» της. Αν δεν ήταν δεμένος, αν υιοθετούνταν ένα άλλος τρόπος αντιμετώπισης της όποιας δύσκολης συμπεριφοράς του, τώρα θα ήταν ζωντανός.

   Θα ψάξουν, λέει, να δουν, μεταξύ άλλων, και αν η μηχανική του καθήλωση ήταν ιατρικά δικαιολογημένη. Και θα το βρουν; Αφού πάντα είναι δικαιολογημένη σύμφωνα με την εκτίμηση για την «επικινδυνότητα» αυτού που την επιβάλει να γίνει. Αυτού, δηλαδή, που έχει την εξουσία να προσδιορίσει τη δυσκολία του στην αντιμετώπιση ενός ασθενή ως μια «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» : του ψυχιάτρου, είτε παρόντος, είτε τηλεφωνικά, είτε, σε μερικές περιπτώσεις, με τη απευθείας πρωτοβουλία των νοσηλευτών, ως τρόπου λειτουργίας του ιδρυματικού αυτοματισμού.

   Το ζήτημα είναι ότι η μηχανική καθήλωση δεν είναι μόνο μια «κακή ιατρική πρακτική» (εδώ το malpractice έχει πράγματι εφαρμογή) που τραυματίζει ψυχικά και υπαρξιακά και ακυρώνει τον ψυχικά πάσχοντα ως πρόσωπο με δικαιώματα. Το ζήτημα είναι ότι, επίσης, «σκοτώνει»: είναι συχνά τα περιστατικά όπως αυτό της Τρίπολης, με τις φωτιές που ανάβουν (τσιγάρα ή άλλοι λόγοι) και δεν «προλαβαίνονται» και με την απανθράκωση του ασθενή να γίνεται αντιληπτή μόνο αφού γίνει, αλλά ακόμα πιο συχνά τα επεισόδια (που εύκολα συγκαλύπτονται ως προς την πραγματική τους αιτία) πνευμονικών εμβολών, καρδιακών ανακοπών κλπ, συνήθων επιπλοκών της μηχανικής καθήλωσης. Όλα αυτά δεν αναγράφονται, δεν τυγχάνουν καμιάς δημοσιότητας, δεν υπάρχουν και δεν προσφέρονται, καθώς δεν καταγράφονται ως η πραγματική αιτία του θανάτου, ούτε καν ως στοιχεία έρευνας (για το ακριβές ποσοστό των θανάτων εξαιτίας της μηχανικής καθήλωσης).

   Το κυριότερο, όμως, είναι ότι η μηχανική καθήλωση (όπως και η απομόνωση) δεν είναι ιατρική πράξη. Οσο αυτό δεν υιοθετείται από την ψυχιατρική, η συνεχιζόμενη εφαρμογή αυτών των μέσων θα διαπερνά την κουλτούρα της, τη σκέψη της και την πρακτική της, θα «μολύνει» τις θεραπευτικές επιδιώξεις που ισχυρίζεται ότι έχει, τον τρόπο κατανόησης και αντιμετώπισης του ψυχικά πάσχοντα, καθώς θα υπάρχει πάντα ‘εν δυνάμει’ ως μέσο συμμόρφωσης (αν δεν δεχτείς, τότε...) από τον καθένα ανάλογα με το πώς ο ίδιος εκτιμά το πότε, το «εν δυνάμει» θα γίνει «εν ενεργεία». 

   Τώρα βέβαια, η αντιπαράθεση και η λαϊκίστικη δημαγωγία πάνω σε βάσεις άλλες και για λόγους διαφορετικούς από το «πράγμα καθεαυτό», θα οργιάσουν. Θα ψαχτούν οι ένοχοι, θα θυμηθούν ότι το ψυχιατρείο της Τρίπολης έπρεπε να έχει κλείσει και ίσως επιτύχουν έτσι ένα fast track κλείσιμο, για να μεταφερθούν αυτές οι πρακτικές και αυτοί οι θάνατοι στο όποιο γενικό νοσοκομείο, όπου η  ψυχιατρική ασκείται με τον ίδιο, απαράλλακτο τρόπο όπως στο ψυχιατρείο, ενίοτε και χειρότερα. Εξαρτάται…

   Με τις μονάδες ψυχικής υγείας να στεγνώνουν πλήρως από προσωπικό, η βάρδια (σε τμήματα εισαγωγών) να βγαίνει συχνά με ένα-δύο άτομα, με τους μισθούς κάτω από τα όρια της επιβίωσης -συνθήκες εντός των οποίων οι εργαζόμενοι στις μονάδες δεν θέλουν και δεν «ακούνε»,  όχι μόνο τις προτάσεις, αλλά ούτε καν τον προβληματισμό για μιαν εναλλακτική πρακτική. Καθώς μάλιστα οι ίδιες οι υλικές, ποσοτικού χαρακτήρα προϋποθέσεις για μιαν εναλλακτική πρακτική (επάρκεια προσωπικού, υλικοί πόροι κλπ) επιδεινώνονται καθημερινά σε όρια κάτω από την όποια δυνατότητα στοιχειώδους λειτουργίας. 

   Ενα είναι σίγουρο: όσο υπάρχει μνημόνιο, όσο υπάρχουν οι δεδομένες κοινωνικές σχέσεις, προϊόν των οποίων είναι αυτή η οικονομική κρίση και η εφαρμοζόμενη πολιτική, όσο υπάρχει  τρόικα (εξωτερικού και εσωτερικού), η ψυχιατρική θα γίνεται πιο κατασταλτική, οι μηχανικές καθηλώσεις πιο πολλές και ακόμα πιο πολλοί οι θάνατοι από αυτές - αν και όχι μόνο από αυτές.

   Ανάλογα λειτουργεί η πυρκαγιά, με τις τραγικές συνέπειες, στο οικοτροφείο της ΠΕΨΑΕΕ. Και εδώ πρέπει να περιμένει κανείς να βγει κάποιο πόρισμα για το τι ακριβώς έγινε. Τέτοια συμβάντα υπάρχουν. Είναι, όμως, πάντα «αναπόφευκτα»; Είναι στο πλαίσιο του «τυχαίου» συμβάντος, με την έννοια αυτού που μπορεί να προκύψει ακόμα και με την πιο καλή και αποτελεσματική λειτουργία, ή έχει συγκεκριμένες αιτίες που πάνε πέρα (και όντως φαίνεται να πηγαίνουν πέρα) από το προσωπικό για να ακουμπήσουν αυτούς που τώρα έχουν βγάλει τα ξίφη τους και «τρώγονται» σαν να είναι σε διαμετρικά αντίθετα στρατόπεδα, ενώ είναι το ίδιο στρατόπεδο με τις εσωτερικές του διαμάχες (Υπουργείο-ΜΚΟ); Μπορεί η Σκοπούλη να βγάζει κραυγές κατά των ΜΚΟ, αλλά τους εγκρίνει εκατομμύρια ευρώ για διάφορα αμφίβολης χρησιμότητας προγράμματα (δήθεν «μεταρρυθμιστικού» και κοινοτικού χαρακτήρα). Και οι ΜΚΟ μπορεί να το «παίζουν αντιπολίτευση» όταν δεν παίρνουν τα κονδύλια που θέλουν, αλλά όταν έρχεται (πριν δυο εβδομάδες) ο Ευρωπαίος Επίτροπος, ο οποίος, υπενθυμίζοντας τις «υποχρεώσεις της χώρας για την ‘ψυχιατρική μεταρρύθμιση’», επέβαλλε fast track κλείσιμο των ψυχιατρείων και, στα πλαίσια αυτά, τις επαναχρηματοδοτεί, είναι όλα «μέλι-γάλα» με το Υπουργείο. Ποιός είναι ο ζημιωμένος; Οι ένοικοι των δομών  (που είχαν και ένα νεκρό) και το προσωπικό που εξακολουθεί να είναι απλήρωτο  για 8-10 μήνες…

   Και το ερώτημα είναι : μπορεί να λειτουργεί στεγαστική δομή με 10 μήνες απλήρωτο το προσωπικό; Ξέρουν αυτοί, με τις τακτικές και υψηλότατες απολαβές τους (και όχι μόνο αυτές…) που κρατάνε το προσωπικό απλήρωτο 10 μήνες, τι σημαίνει αυτό; Και τι σημαίνει μάλιστα σε μια μονάδα ψυχικής υγείας, με ό,τι αυτό απαιτεί για την διαρκή και πλήρη διαθεσιμότητα του λειτουργού για τις πολύπλοκες ανάγκες των ενοίκων;

   Μήπως όλοι πια ξέρουμε πού ν΄ αναζητήσουμε  τις ευθύνες για το συμβάν στον Κορυδαλλό; Και είναι μόνο αυτό το τραγικό συμβάν που πρέπει να αποσπάσει την προσοχή σαν ξεκομμένο γεγονός, ή να δούμε ταυτόχρονα όλη αυτή την πολύμηνη (και στην ουσία «πολύχρονη με διαλλείματα») διαδρομή της απληρωσιάς, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα των λειτουργών για το εργασιακό τους μέλλον, και τις επιπτώσεις που αυτό έχει σε ψυχές που καθημερινά «καίγονται» -πριν καούν και τα ίδια τα σώματά  τους;

16/2/2013