Δικηγόρος του διαβόλου

David Alfaro Siqueiros, Birth of Facsism

Πριν ακόμα διαβάσω το σχέδιο νόμου για τον νέο ποινικό κώδικα –πιθανόν να ασχοληθώ σε επόμενη ανάρτηση με αυτό- είδα, κάτω από διάφορους τίτλους, τα σχόλια για την τροποποίηση του περίφημου άρθρου 187 σε Προφανώς, δε, το πλαίσιο είναι η συνεχιζόμενη δίκη της Χρυσής Αυγής και, αναλόγως του φορέα της κριτικής, οι υπόνοιες, η βεβαιότητα, το ενδεχόμενο κ.ά. συναλλαγής με την Χρυσή Αυγή, οι αρχηγοί της οποίας θα επωφεληθούν από την εφαρμογή της νέας ρύθμισης.

Με δυο λόγια, η συγκυρία. Νομικός δεν είμαι παρά εξ αγχιστείας, τόσο όμως ώστε να γνωρίζω ότι η συγκυρία είναι ο χειρότερος σύμβουλος για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες, de facto, είναι μακροβιότερες της συγκυρίας και παράγουν αποτελέσματα. Ας θυμηθούμε μόνον  την «τρομοκρατική απειλή» που συνόδευε ως επιχείρημα την θέσπιση αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, τα θύματα αυτής της νομοθεσίας στις εκάστοτε συγκυρίες και, κυρίως, την ένταση και την έκταση του αιτήματος για κατάργησή της.

Προφανώς δεν μειώνω την σημασία της δίκης της Χρυσής Αυγής και τον αγώνα των συντελεστών της πολιτικής αγωγής και όλων όσων προσκόμισαν στοιχεία και στάθηκαν απέναντι στο θεριό συμβάλλοντας σε μια έκβαση που θα δικαιώσει τα πάμπολλα θύματά της. Το επιχείρημά μου, όμως, αφορά τις αντιφάσεις που γεννά η συγκυρία, τα αποτελέσματα των οποίων θα τα βρούμε μπροστά μας εάν, για παράδειγμα, η επόμενη «τρομοκρατική οργάνωση» θα είναι ο Ρουβίκωνας ή διαδηλωτές θα είναι «ατομικοί τρομοκράτες». Δεν είναι αυθαίρετοι αυτοί οι συλλογισμοί, εάν λάβουμε υπόψη μας , από άλλη οπτική γωνία, την συγκυρία: Τις αλλαγές, σε θεσμικό και μη, επίπεδο που θα φέρει η διαφαινόμενη νίκη ακροδεξιών δυνάμεων στις προσεχείς εκλογές. Την αφύπνιση αντιδραστικών αντανακλαστικών της ελληνικής κοινωνίας, όπως δείχνει η δημοσκοπική σταθερότητα ή και άνοδος κατά περιόδους της Χρυσής Αυγής καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης. Η στοχοποίηση της νεολαίας ως δεξαμενής τρομοκρατών και οι ποινικές περιπτώσεις που μας κινητοποιούσαν ή μας κρατούσαν σε εγρήγορση τα μνημονιακά χρόνια, τα χρόνια της οργής, όταν η εκπειθάρχηση της οργής σημαίνει ταυτόχρονα εκπειθάρχηση του φόβου διαμέσου της διοχέτευσής του στις προσωποποιήσεις της απειλής. Στη «διακυβέρνηση διαμέσου της εγκληματικότητας», στη διακυβέρνηση με άλλα λόγια της ανθρώπινης συμπεριφοράς διαμέσου του φόβου. Όταν, όπως μοιάζει σχεδόν ενδημικό φαινόμενο, η οργή εγγράφεται στην ποινική κουλτούρα με όρους γενικευμένης ανομίας η οποία θα πρέπει να παταχθεί, να υποταχθεί, να μεταφραστεί με βάση τις έννοιες και τους κανόνες της ποινικής διαδικασίας, να περιοριστεί στους προσδιορισμούς της αντικειμενικής υπόστασης του ποινικού αδικήματος ή του βαθμού υπαιτιότητας του δράστη.

Το ευρύτερο επιχείρημα, όμως, είναι αυτό που έχω επαναλάβει πολλές φορές, ότι δηλαδή είναι άλλο ο νόμος και άλλο η εφαρμογή του. Ή, με άλλα λόγια, η δικαιοσύνη λειτουργεί δια των υποκειμένων της, τα οποία ερμηνεύουν και εφαρμόζουν τον νόμο. «Η δικαστική κατάσταση λειτουργεί ως ένας θεσμισμένα ουδέτερος χώρος που αποσιωπά το γεγονός ότι εκείνη η εργασία της εκλογίκευσης που επιτρέπει στη δικαστική απόφαση να προαχθεί σε απόφανση, οφείλεται πολύ περισσότερο στις ηθικές και κοινωνικές διαθέσεις των φορέων της παρά στους καθαρούς κανόνες (normes) του δικαίου […] Η ερμηνεία, συστατική διαδικασία του νομικού πεδίου-ερμηνεία τόσο των ποινικών κανόνων όσο και η δικαστική ερμηνεία του εκάστοτε περιστατικού-, δεν αποτελεί ανακάλυψη ενός νοήματος, δεν συνιστά εξεύρεση δικαίου ή αλήθειας μέσω μιας ποινικής αριθμητικής, αλλά προβολή νοήματος σε μια ποινική κουλτούρα κατά Garland» (https://crimevssocialcontrol.blogspot.com/2009/04/blog-post_28.html).

Το βλέμμα μου, λοιπόν, στρέφεται μάλλον στον μελλοντικό «εσωτερικό εχθρό» παρά στην εγκληματική οργάνωση που δικάζεται τώρα και της οποίας η [κατα]δίκη φοβάμαι ότι δεν θ’ αναχαιτίσει την επέλαση του νεοφασισμού και την επικείμενη διεύρυνσή του  στο επίπεδο των πολιτικών φορέων. Υπ’ αυτήν την έννοια, υποστηρίζω ότι το κρίσιμο αίτημα παραμένει η κατάργηση του αντιτρομοκρατικού και όχι η συγκυρία των τροποποιήσεών του.