ο κύκλος των ανήλικων κρατούμενων*

Σίγουρα οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση προβλέπει μείωση του χρόνου εγκλεισμού για τους ανήλικους ή αλλάζει τα όρια της ποινικής ανηλικότητας είναι πιθανό να μειώσει και τις «παράπλευρες απώλειες» τις οποίες αναπόδραστα κυοφορεί η ποινική τους μεταχείριση. Επί της ουσίας, όμως, και αυτό το νομοσχέδιο δεν αντιμετωπίζει τους μείζονες άξονες του προβλήματος. Εντελώς ενδεικτικά θα αναφερθώ σε κάποιους από αυτούς: πρώτον, τις συνθήκες εγκλεισμού οι οποίες μόνον σε ελάχιστο βαθμό εξαρτώνται από το μέγεθος του ποινικού πληθυσμού∙ με δυο λόγια, τον δομικά αποκοινωνικοποιητικό χαρακτήρα του εγκλεισμού, όποιος κι αν είναι ο επιθετικός προσδιορισμός του [σωφρονιστικός, αναμορφωτικός…]. Δεύτερον, ακόμα και στο τυπικό κομμάτι της νομοθετικής ρύθμισης δεν αναγνωρίζεται η ανάγκη να υπάρχουν ειδικοί δικαστές οι οποίοι, ενδεχομένως, θα ανέπτυσσαν πιο κριτικές στάσεις απέναντι στην υπάρχουσα καθαρά τιμωρητική ποινική κουλτούρα στην οποία δεν επενεργούν αυτόματα οι νομοθετικές ρυθμίσεις. Πολλώ μάλλον που το προς ψήφιση ν/σ διατηρεί ασάφειες σε μείζονα ζητήματα όπως η αναφορά «σε εξαιρετικές περιπτώσεις ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων» ως λόγου για επιβολή βαρύτερης ποινής∙ το σημείο, δηλαδή, στο οποίο μια τιμωρητική κουλτούρα ή η επίδραση στερεοτυπικών αντιλήψεων περί ατομικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών που υποδηλώνουν επικινδυνότητα του ανήλικου, διαμορφώνουν ένα ιδιαίτερα ολισθηρό έδαφος που νομιμοποιεί και την ανακύκλωση στα ιδρύματα των προερχόμενων από τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα ανηλίκων. Τρίτον, ακόμα και σε ιδανικές συνθήκες εκπαίδευσης των δικαστών ανηλίκων, η πρόβλεψη εναλλακτικών μέτρων κοινωνικής υποστήριξης παραμένει γράμμα κενό καθώς οι ήδη υπάρχουσες δομές είναι γραφειοκρατικοποιημένες και υποστελεχωμένες ενώ σε περίοδο οικονομικής κρίσης δεν μπορεί να ελπίζει κανείς σε μια αλλαγή του τοπίου.

*Το κείμενο φιλοξενήθηκε στην Κυριακάτικη Αυγή, σε αφιέρωμα που επιμελήθηκε η Ειρήνη Λαζαρίδου και αφορά το ν/σ για την μεταχείριση των ανηλίκων παραβατών