ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΎΘΜΙΣΗ

ΕΞΑΓΓΕΛΙΕΣ ΛΟΒΕΡΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ:

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΚΤΙΚΕΣ ΠΌΜΦΟΛΥΓΕΣ,

ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΖΕΤΑΙ Ο ΣΤΡΑΓΓΑΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΛΟΓΙΚΕΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ

Διαβάζοντας την ομιλία που ανέγνωσε ο Υπουργός Υγείας Α. Λοβέρδος στη Θεσσαλονίκη, στις 16 Δεκέμβρη, για την πολιτική του Υπουργείου του για την Ψυχική Υγεία, μια σκέψη που έρχεται, είναι ότι ίσως να μην έχουν δίκιο όσοι επεσήμαναν ότι μίλησε ‘εκτός θέματος’, αφού, ενώ ο τίτλος της ομιλίας του ήταν «Από το Μαιευτήριο στο Ιδρυμα», αυτός αναφέρθηκε στην «ψυχιατρική μεταρρύθμιση». Ηταν ίσως, με τον τρόπο του, ‘εντός θέματος’, αφού αυτό που περιγραφόταν σ΄ αυτή την ομιλία ήταν ακριβώς η πορεία της ελληνικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, από το ‘μαιευτήριο’, όπου προέκυψε ένας εξαιρετικά παρατεταμένος και προβληματικός τοκετός και εν συνεχεία η πλήρης εγκατάλειψη ενός μάλλον ανεπιθύμητου παιδιού, βαριά τραυματισμένου από γεννησιμιού του, ατροφικού, καχεκτικού, το οποίο, αντί της κατάλληλης φροντίδας, οδηγήθηκε στο ‘Ιδρυμα’ (και, εν συνεχεία, θα έπρεπε να συμπληρώσει, επί δικής του Υπουργείας, στον Καιάδα).

Πέρσι, και πάλι παραμονές Χριστουγέννων, είχε πνεύσει ένας ορμητικός άνεμος στην Δ/νση Ψυχικής Υγείας. Ανακοινώθηκε το κλείσιμο των ψυχιατρείων, με πιο μετριόφρονες υπολογισμούς απ΄ ό,τι φέτος – μέχρι το 2020-22, έλεγαν. Με πληθώρα ΚΨΥ και ψυχιατρικών κλινικών στα γενικά νοσοκομεία. Μ΄ ένα πλάνο μεταφοράς των ψυχιατρικών κλινικών των ψυχιατρείων στα γενικά νοσοκομεία, με αντίστοιχες μετακινήσεις του προσωπικού στις νέες μονάδες και με φιλότιμες προσπάθειες να πεισθεί το προσωπικό των ψυχιατρείων ότι η μονιμότητα και τα εργασιακά τους δικαιώματα δεν θα έμπαιναν σε κανένα κίνδυνο από την κατάργηση των υπαρχόντων οργανισμών και την δημιουργία καινούργιων. Ηταν ένα πλάνο/προϊόν ‘κεκτημένης ταχύτητας από τα παλιά’, αλλά κακού πολιτικού υπολογισμού ως προς την συγκυρία, στην οποία εκτίμησαν ότι θα μπορούσε να προχωρήσει ένα τέτοιο πλάνο, θεωρούμενο ως η αυτονόητη πολιτική ενός Υπουργείου, που είχε, μεν, ‘καθυστερήσει πολύ’, είχε κάνει τεράστια λάθη, είχε συντελέσει στη δημιουργία ενός νεο-ιδρυματικού εκτρώματος με το όνομα ‘Ψυχαργώς’, αλλά ‘βγάζοντας τα μαθήματα’, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί –τι άλλο- το ΕΣΠΑ, για να γίνει επιτέλους ό,τι δεν έγινε τα προηγούμενα 25 χρόνια. Καθώς δεν είχαν υπολογίσει ότι οι καιροί είχαν ριζικά και με πρωτοφανή τρόπο αλλάξει, βρέθηκαν σε μια κατάσταση όπου, την ίδια στιγμή που έτρεχε η προσφυγή στο ΔΝΤ και στο ‘μνημόνιο’, έτρεχε και η χειραγώγηση, από την τότε ηγεσία του Υπουργείου Υγείας και συγκεκριμένα από την γνωστή κ. Φώφη Γεννηματά, της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας των ψυχιατρείων με σκοπό να μπει φρένο σ΄ αυτά τα σχέδια –όπερ και εγένετο με την αποπομπή των πρωταιτίων της ‘αναταραχής’.

Ένα χρόνο μετά, ακούμε τα ίδια λόγια, τις ίδιες εξαγγελίες. Αλλά ενώ πέρσι σερβίρονταν με τρόπο που μπορούσε να προβληματίσει, φέτος είναι πραγματικές πομφόλυγες. Αδεια λόγια, χωρίς συνεκτικό ιστό, χωρίς ουσία, εμφανώς χωρίς να εννοούν αυτό που λένε, ή να υποκρύπτουν ακριβώς το αντίθετο. Λόγια εμφανώς αποσπασμένα από το ‘γλωσσικό ιδίωμα’ ή τα γραπτά κάποιων, οι οποίοι, ύστερα από την περσινή εμπειρία, ύστερα από την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, είναι ν΄ αναρωτιέται κανείς, γιατί το κάνουν και πού αποσκοπούν; Να επιτύχει το ΕΣΠΑ εκεί που απέτυχε το Γ’ ΚΠΣ; ΄Η κάπου αλλού;

Εικοσιπέντε χρόνια πέρασαν στη διάρκεια των οποίων, παρά τις όποιες διακηρύξεις και συχνά, διαμέσου ακριβώς αυτών των διακηρύξεων περί «μεταρρύθμισης», κατασπαταλήθηκαν τα μόνα κονδύλια που διατίθεντο, τα κοινοτικά, σε μιαν εξωραϊσμένη αναπαραγωγή του παραδοσιακού ιδρυματικού μοντέλου, παράγοντας ένα κατακερματισμένο νεο-ιδρυματικό πεδίο, βασισμένο στο ίδιο επιστημονικό παράδειγμα της πραγμοποίησης και του εγκλεισμού – το οποίο, αντί ν΄ αμφισβητηθεί, έγινε ακόμα πιο άκαμπτο, πιο αυτο-αναφορικό, νοσο-κεντρικό και βιολογικό, ακόμα κι΄ όταν, μέσα από την γνωστή εγγενή διγλωσσία της ψυχιατρικής, σερβίρεται με διαφόρου τύπου ψυχοθεραπευτικές αναφορές αυτών που το λειτουργούν.

Ακούς, τώρα, ξανά, από τη συγκριμένη ομιλία, που εκφωνείται από το στόμα του συγκεκριμένου Υπουργού, για ‘μεταφορά των πόρων’ από τα ιδρύματα στην κοινότητα, για ‘καταπολέμηση του στίγματος’ (γνωστή καραμέλα όλων των σχετικών ομιλιών), για ‘κλείσιμο των ψυχιατρείων μέχρι το 2015’ κοκ και είναι πραγματικά να φοβάσαι. Γιατί, στην πραγματικότητα, με τους όρους αυτούς δεν εννοείται καθόλου αυτό, για την έκφραση του οποίου αρχικά χρησιμοποιήθηκαν, αλλά υποκρύπτεται το διαμετρικά αντίθετο.

‘Μεταφορά πόρων’. Με την τρόϊκα; Ποιος το πιστεύει; Μάλλον περαιτέρω περικοπή των πόρων εννοούν.

‘Καταπολέμηση του στίγματος’. Από ποιους; Από αυτούς που υψώνουν το ‘τείχος του αίσχους’ στον Εβρο; Μπορεί να υπάρξει ‘καταπολέμηση του στίγματος’ από μια κυβέρνηση (και τα όποια φερέφωνά της), που πρωτοπορεί στον κρατικά οργανωμένο ρατσισμό, οποίος επεκτείνεται σε όλη τη διάρθρωση και λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, όπως, πχ, στον τομέα της υγείας, με τον αποκλεισμό των πιο φτωχών, των μεταναστών κλπ, με τους φραγμούς που υψώνει στα ‘δημόσια’ νοσοκομεία, τα οποία μετατρέπει σε επιχειρήσεις; Υπήρξε κάποια εσωτερική σχέση, κάποια συσχέτιση, στη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος, ανάμεσα στην εξόντωση των εβραίων, αφενός, και των ψυχασθενών (όπως και των νοητικά καθυστερημένων, των τσιγγάνων και όλων των ‘ανάξιων να ζουν’ ομάδων και φυλών), αφετέρου, ή, απλώς, ‘έτυχε’; Πώς μπορούμε να φανταστούμε την ταυτόχρονη άσκηση πολιτικών, αφενός, εξόντωσης των μεταναστών και άλλων περιθωριοποιημένων και αποκλεισμένων ομάδων και αφετέρου, αποδοχής και κοινωνικής ενσωμάτωσης (με ό,τι σημαίνει αυτό από πλευράς κοινωνικών σχέσεων, υλικών πόρων και κουλτούρας) των ψυχικά πασχόντων; Μπορεί να συμβαδίσει ο ρατσισμός με την ‘καταπολέμηση του στίγματος’;

‘Κλείσιμο των ψυχιατρείων’. Πέραν του ότι η πολιτική τους τα έχει ανάγκη για την γενικότερη κατασταλτική διαχείριση της κλιμακούμενης πολυπλοκότητας των αναγκών που παράγει, σε όλο και περισσότερους, η πολιτική τους κατ’ εντολήν του ΔΝΤ και της ΕΕ, για τι είδους ‘κλείσιμο’ μιλάμε; Η ακολουθούμενη οικονομική πολιτική, την οποία υπηρετεί ο Λοβέρδος και η ήδη αποφασισμένη περαιτέρω σκλήρυνση αυτής της πολιτικής, δεν προοιωνίζει τίποτα άλλο από μια ρηγκανικής έμπνευσης ‘κλείσιμο’, που σημαίνει πέταγμα στο δρόμο και ασθενών και προσωπικού. Αυτή θα είναι η πολιτική τους και αυτή την πολιτική θα υπηρετήσουν, ό,τι κι αν δηλώνουν, οι πρόθυμοι συμβουλάτορες των διαφόρων επιτροπών : από τη μια, εντατικοποίηση και επέκταση της κατασταλτικής ψυχιατρικής, μέσα σε ψυχιατρικές μονάδες, χρεοκοπημένες και με διαρκώς περιστελλόμενους πόρους, άκρως υποστελεχωμένες, με κουρασμένο, κακοπληρωμένο και στην διαρκή αβεβαιότητα και επισφάλεια προσωπικό. Και από την άλλη, ταυτόχρονα, συρρίκνωση και κλείσιμο μονάδων, με ένα και όλο και μεγαλύτερο αριθμό ψυχικά πασχόντων στον χώρο του κοινωνικού αποκλεισμού, με την διαδρομή των ζωής πολλών εκ των οποίων να είναι αυτή της ‘περιστρεφόμενης πόρτας’, από το πεζοδρόμιο και την πλατεία στο κρεβάτι με τους ιμάντες, όταν η ‘αταξία’ που προκαλούν γίνεται ορατή και ενοχλητική, για να βγουν όταν, ‘ήσυχοι’ πλέον, θα μπορούν να εναποτεθούν ξανά στο πεζοδρόμιο.

Δεν μπορούμε παρά ν΄ ανησυχούμε για αυτό που ανέγνωσε ο Λοβέρδος στην ομιλία του για τα Χανιά, ότι αυτό που χρειάζεται είναι ‘η τυπική κατάργηση (του οργανισμού), γιατί η μονάδα έχει αδειάσει απολύτως’. Τα ζήτημα, όμως, δεν είναι η τυπική κατάργηση, αλλά η ουσιαστική κατάργηση, που σημαίνει την δημιουργία ενός νέου οργανισμού (για τον οποίο ήδη υπάρχει πρόταση από την ομάδα που πρωτοστάτησε γα το κλείσιμο του ψυχιατρείου) υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ολοκληρωμένων, επαρκώς χρηματοδοτημένων και στελεχωμένων, που θα αντικαθιστούν πλήρως το ψυχιατρείο και θα λειτουργούν εναλλακτικά στις ιδρυματικές λογικές του.

Ανησυχούμε, επίσης, γιατί διαβάζουμε παντού στην ομιλία για ‘τυπικές καταργήσεις’ αποσιωπώντας το φούντωμα των ιδιωτικών κλινικών, πχ, στην Θεσσαλία και στην Δυτική Μακεδονία μετά το κλείσιμο του ψυχιατρείου της Πέτρας Ολύμπου (και αντίστοιχα σε άλλες περιοχές) λόγω της δραματικής απουσίας ολοκληρωμένων κοινοτικών υπηρεσιών εναλλακτικών στον εγκλεισμό.

Και επειδή στους στόχους για κλείσιμο το 2015 βλέπουμε και το Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου, θα θέλαμε να ρωτήσουμε: πώς το βλέπουν οι ‘πρόθυμοι σύμβουλοι’ να κλείνει; Με υποχρεωτικές, ίσως, μετατάξεις του προσωπικού, που είναι όλοι ντόπιοι (οικογένειες ολόκληρες), οι οποίοι, αφού πρώτα χρησιμοποιήθηκαν από το κράτος και την κατεστημένη ψυχιατρική για την κατασταλτική διαχείριση χιλιάδων εξόριστων (από το ίδιο αυτό κράτος και την ίδια αυτή ψυχιατρική) ψυχικά ασθενών, και αφού η τοπική τους οικονομία μεταλλάχθηκε σε ιδρυματική οικονομία, τώρα που δεν τους έχουν ανάγκη, θα προσπαθήσουν να τους εξοντώσουν και αυτούς όπως προηγούμενα τους εκεί έγκλειστους ασθενείς; Πραγματικά, περιμένουμε με ανυπομονησία να δούμε τι εννοούν όλοι αυτοί όταν λένε «να τελειώνουμε με τη Λέρο». Στο μεταξύ, δεν θα περιμένουμε απλώς, αλλά θα ενημερώνουμε και θα καλούμε σε επαγρύπνηση. Γιατί υπήρχαν προειδοποιήσεις και προτάσεις, εδώ και 20 χρόνια, για τη λύση του προβλήματος, για την μετεξέλιξη του ψυχιατρείου μέχρι το οριστικό κλείσιμο, για τις προϋποθέσεις μιας εναλλακτικής τοπικής οικονομίας και  απασχόλησης, αλλά αγνοήθηκαν από τις ίδιες κατεστημένες δυνάμεις, που τώρα δεν τους κοστίζει τίποτα να ετοιμάζονται να διαλύσουν αυτό που δεν επέτρεπαν επί χρόνια να μετασχηματισθεί και να ξεπεραστεί μετατρεπόμενο σε κάτι άλλο, σε μια εναλλακτική, δηλαδή, οικονομική ανάπτυξη.

Ανησυχία, τέλος, προκαλούν, ακόμα και οι άλλες αναφορές που γίνονται, στην εν λόγω ομιλία, σε ζητήματα όπως, οι ‘ρηξικέλευθες λύσεις’ που επεξεργάζονται για την αύξηση και βελτίωση του προσωπικού (ενώ αυτό διαρκώς μειώνεται), η ‘ψυχιατρική φροντίδα’ στις φυλακές, τα προβλήματα των μεταναστών με προβλήματα ψυχικής υγείας….αλλά και οι ‘από κοινού δράσεις με την αστυνομία’ (η οποία, προς το παρόν, εξακολουθεί να εκτελεί εισαγγελικές εντολές με χειροπέδες και συχνά με άμετρη βία). Ανησυχία, προφανώς, υπάρχει και γι΄ αυτά που δεν αναφέρονται, αλλά απλώς συνάγονται.

Καθώς ο δημόσιος τομέας των υπηρεσιών βρίσκεται σε διαδικασία σχεδιασμένης συρρίκνωσης και απεξάρθρωσης, σε μια διαδικασία, δηλαδή, που δεν αφορά μια ‘δυσκολία’, μια ‘στενότητα’, μικρότερη ή μεγαλύτερη, ολιγόχρονη ή μακρόχρονη, αλλά μια ριζική ανατροπή του ίδιου του τρόπου ύπαρξης - όχι μόνο της εύρους, αλλά και της ίδιας της φύσης - του πάλαι ποτέ ‘δημόσιου’, αυτό που μένει, και για την Ψυχική Υγεία, είναι το ολοκληρωτικό ξεπούλημά της στον ιδιωτικό τομέα.

Αυτό διαφαίνεται και από την ομιλία του Λοβέρδου. Αποσπασματικές ενέργειες και δράσεις που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ (τηλεφωνικές γραμμές, ομάδες επιτόπιας υποστήριξης κοκ), που δεν θα συνιστούν σύστημα υπηρεσιών, αλλά άθροισμα ιδιωτικών πρωτοβουλιών.

Καθώς το Δημόσιο δεν μπορεί να κάνει προσλήψεις, αδυνατεί, προφανώς, να οργανώσει νέες υπηρεσίες (πόσο μάλλον που δεν μπορεί να διατηρήσει τις υπάρχουσες). Βέβαια θα υπήρχε η εκδοχή των συμβάσεων ορισμένου χρόνου ή των μετατάξεων (αλλά από πού; από τον ΟΣΕ, τις διάφορες υπό διάλυση ΔΕΚΟ;), οι πιθανές, δηλαδή, ‘ρηξικέλευθες’ λύσεις, που θα ισοδυναμούσαν με την ακύρωση, στην ουσία τους, των υπηρεσιών αυτών. Αλλά και πάλι, η προϊούσα περικοπή των δαπανών θα έκανε απαγορευτική τη συνέχισης της χρηματοδότησης των μονάδων αυτών από τον κρατικό προϋπολογισμό, κάτι που το δημόσιο αδυνατούσε να κάνει ακόμα και πριν την έλευση της τρόϊκας.

Είναι προφανές (και όχι μόνο από την υπερεκπροσώπησή του στην επιτροπή ‘επικαιροποίησης του Ψυχαργώς’) ότι ο ιδιωτικός τομέας, είτε υπό την μορφή των δήθεν ‘μη κερδοσκοπικών’ εταιρειών, είτε των ανοιχτά κερδοσκοπικών (συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών κλινικών), είναι το προσεχές μέλλον στο οποίο ωθείται η Ψυχική Υγεία. Ένα μέλλον που προετοιμαζόταν από καιρό μέσω της ευόδωσης της ίδρυσης των κρατικοδίαιτων ‘μη κερδοσκοπικών’ εταιρειών, που η συμβολή τους ήταν πρωτίστως στην ιδιωτικοποίηση των σχέσεων εργασίας στην Ψυχική Υγεία και οι οποίες είχαν ήδη διευρύνει τον κύκλο των δραστηριοτήτων τους μέσω αφανώς επικερδών δραστηριοτήτων πέραν των στεγαστικών δομών του ‘Ψυχαργώς’, για τις οποίες χρηματοδοτήθηκαν και μέσω των οποίων απέκτησαν υπόσταση. Τώρα (για όσες τουλάχιστον επιβιώσουν), ‘ήρθε η ώρα τους’, στις συνθήκες του ‘σοκ’, όπου, πάνω στα ερείπια, καλούνται και θρονιάζονται, ως μια ‘φυσική’ και ‘αυτονόητη’ λύση, όλοι όσοι συναντούσαν δυσκολίες και αμφισβητούνταν την προηγούμενη περίοδο να το κάνουν.

Θεωρούμε ότι είναι υποχρέωση όλων όσοι στοιχειωδώς κάνουν αναφορές σε μιαν ‘άλλη ψυχιατρική’ (κοινοτική, χωρίς ψυχιατρεία, με σεβασμό στα δικαιώματα κοκ), ακολουθώντας και το παράδειγμα του Κ. Μπαϊρακτάρη, να επιβεβαιώσουν αυτές τις διακηρύξεις απέχοντας από την όποια προσφορά χείρας βοηθείας στον Υπουργό των περικοπών, έναν από τον πιο πιστούς εκτελεστικούς υπαλλήλους του ΔΝΤ και της  ΕΕ, και ν΄ αρνηθούν να λειτουργήσουν, στην καλλίτερη περίπτωση, ως το άλλοθι και το ακαδημαϊκό σερβίρισμα της επερχόμενης βαρβαρότητας.

Καλούμε όλους τους λειτουργούς ψυχικής υγείας, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, όλες τις συλλογικότητες των ‘χρηστών’ και πρώην ‘χρηστών’ της ψυχιατρικής και τον καθένα ξεχωριστά, τις μαχόμενες συλλογικότητες οικογενειών, φοιτητές, άνεργους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όλους όσους αντιμετωπίζουν με επώδυνο τρόπο, για τους ίδιους και τους οικείους τους, την καταβαράθρωση των υπηρεσιών υγείας, καθώς και όλα τα κοινωνικά κινήματα που μάχονται ενάντια στην κατεδάφιση του βιοτικού επιπέδου και τις κατασταλτικές λογικές και πρακτικές, ν΄ αντισταθούν σ΄ αυτή την επέλαση της βαρβαρότητας… και στην Ψυχική Υγεία.

Μέσα από ποικίλες συναντήσεις, συζητήσεις, ανταλλαγές, να οργανωθεί ένα κίνημα για την ψυχική υγεία, που θα μάχεται για την συντριβή του μνημονίου ΕΕ/ΔΝΤ, ενάντια στην κατασταλτική ψυχιατρική, για την ουσιαστική και έμπρακτη αναγνώριση και άσκηση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων, αναγνωρίζοντας την δική τους αποφασιστική συμμετοχή στη διαμόρφωση και στη λειτουργία ενός συστήματος υπηρεσιών ψυχικής υγείας κοινοτικού, ολοκληρωμένου, επαρκώς χρηματοδοτημένου, με ολόπλευρη στήριξη της ατομικής διαδρομής του καθενός μέσα στο κοινωνικό του πλαίσιο  και αμοιβαία χειραφετητικού, τόσο για τους λειτουργούς όσο και για τους ‘χρήστες’ των υπηρεσιών.

10/1/2011